Blokzincir teknolojisinin sunduğu; merkeziyetsizlik, şeffaflık ve güvenlik gibi özellikler sayesinde kripto varlık ekosistemi gelişmeye devam ediyor. Sunmuş olduğu benzersiz özelliklerin yanında, blokzincirlerde ekonomide de karşılığı olan üçlü açmaz başka bir deyişle imkansız üçleme bulunmaktadır. Üçlü Açmaz ya da İmkansız Üçleme, ekonomide üç farklı tercih arasından yalnızca ikisinin seçilebileceği ve diğerinden vazgeçilmesi gerektiğini ifade eden bir hipotezdir. Günümüzde blokzincirler de benzer şekilde bazı seçenekleri tercih etmek zorunda kalmaktadır.
Detaylı incelemek için “Blokzincirlerde Üçlü Açmaz” yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
Blokzincirler yapıları gereği içerisinde işlemlerin yer aldığı bloklardan oluşmaktadır ve her bloğunda bir kapasitesi bulunmaktadır. Blokzincir Üçlü Açmaz’ından biri olan ölçeklenebilirlik, artan işlemlerle blokzincirin performasının değişmemesi ile sağlanmaktadır. Örneğin Ethereum blokzinciri de mevcut 1.0 versiyonu ile yaklaşık olarak saniyede 15 işlem gerçekleştirme kapasitesine sahiptir. Bu sebeple ağda maksimum işlem kapasitesinin üzerinde talep edilen her işlem beklemeye alınmaktadır. Madenciler işlemler için daha fazla ücret talep etmekte ve yoğunluk sebebi ile hem işlem sürelerinde hem de işlem ücretlerinde büyük artışlar gerçekleşmektedir.
Peki ölçeklenebilirlik sorunu nasıl çözülebilir? Bu yazımızda, Ethereum ölçekleme çözümlerinden biri olan Zero Knowledge Rollup Teknolojisinden bahsedeceğiz.
Temelde, ZK-Rollups blokzincirlerin işlemleri daha hızlı doğrulamasını sağlarken aynı zamanda gas fee’lerin (işlem ücretlerinin) minimum düzeyde kalmasını sağlayan bir Katman 2 (Layer 2) ölçeklenebilirlik çözümüdür. ZK-Rollups zincir içi ve zincir dışı süreçleri birleştirdikleri için Ethereum gibi geleneksel Katman 1 blokzincirlerinden daha iyi performans göstermektedir. Ethereum ana ağı, transferleri işlemek ve blokları doğrulamak için zincir içi etkinlikleri açıkça kullanırken, Katman 2 ZK-Rollups çözümleri de zincir dışı işlevleri sunmaktadır. ZK-Rollups’ın , Katman 1 çözümlerinden daha hızlı bir şekilde işlemleri başarıyla doğrulamasını sağlayan ana bileşenlerden biri Merkle Trees (Merkle Ağaçları)’dır. Merkle Ağaçları, blokzincirlerin zincir üstü kayıtlarında sahte veri oluşturmayı önleyen önemli bir matematiksel yapıdır. Genellikle, ZK-Rollups zincir üzerinde depolanan iki Merkle Ağacından oluşmaktadır. Bir Merkle Ağacı, hesapları depolamak için çalışırken, diğeri ise tüm bakiyeleri saklamaktadır. ZK-Rollups tarafından üretilen ve kullanılan diğer tüm veri türleri zincir dışında depolanmaktadır.
ZK-Rollups çözümünün, Katman 1 benzerlerinden önemli ölçüde daha iyi performans göstermesinin nedenlerinden biri, verilerin zincir dışında depolanmasıdır. Bu sayede, ZK-Rollups kullanılarak blokzincirlerde büyük miktarda işlem gücü ve zaman tasarrufu sağlanmaktadır. Sonuç olarak, işlem doğrulama için blokzincirin kapasitesinin daha azı kullanıldığından işlem ücretleri düşmektedir. ZK-Rollups, hem kullanılabilirliği artırmak isteyen geliştiriciler arasında hem de daha hızlı ve daha ucuz işlemler arayan yatırımcılar arasında giderek daha popüler hale gelmektedir.
Blokzincir teknolojisi gelişmeye devam ettikçe performans ve fiyatlandırma her gün daha iyi hale gelmektedir. Katman 2 çözümleri ve ZK-Rollups, blokzincir teknolojisinin, gelişmiş kripto para birimi sistemlerinin bir sonraki çağının başlangıç adımları arasında sayılmaktadır.
