CAPM (Capital Asset Pricing Model) Nedir? CAPM ile Finansal Varlıkların Fiyatı Nasıl Hesaplanır?
Finans dünyasının en temel sorusu, yatırımdaki riskin beklenen getiriyi nasıl etkileyeceğidir. CAPM ise bu soruya cevap vermeye çalışan daha doğrusu bu sorunun cevabını tahmin etmeye çalışan bir finansal modeldir. CAPM sermaye piyasalarında bir yatırımın riski ve getiri arasındaki ilişkiyi hesaplamak için en çok başvurulan modellerden biridir. Bazı varsayımlar üzerine kurulan CAPM, günümüzde oldukça eleştirilse de yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
Bugün sizlerle CAPM nedir, nasıl ortaya çıkmıştır ve nasıl çalışır gibi konulara göz atacağız.
Capital Asset Pricing Model (Finansal Varlık Fiyatlama Modeli) bir başka deyişle CAPM, Ekonomist William Sharpe (1964), Jack Treynor (1962), John Lintner (1965) ve Jan Mossin (1966)’ın yaptığı tamamen birbirinden bağımsız çalışmalar aracılığı ile tasarlanmış ve Harry Markowitz Modern Portföy Teorisi ile geliştirilmiştir bir modeldir. Sermaye Varlık Fiyatlandırma Modeli (CAPM), makul bir denge piyasasında belirli bir varlık veya hisse senedi portföyünün riski ile yatırımcılara beklenen getiri arasındaki ilişkiyi göstermenin bir yoludur. İlk bakışta sıradan bir formül gibi görünse de, sermaye varlıkları fiyatlama modeli, riski anlamak ve ölçmek için hiç de basit olmayan tarihi bir başarıyı temsil ediyor. CAPM, ortaya çıktığından beri, ekonomistler tarafından takdir edildi, değerlendirildi, şüphe edildi ve oldukça eleştirildi. Buna rağmen, CAPM işletme sermayesi bütçelemesinden, hisse senedi değerlendirmesine ve kamu hizmeti oranlarının belirlenmesine kadar geniş bir uygulama yelpazesinde yaygın olarak tanınmakta ve kullanılmaktadır. Bu model ne kadar eleştiriye maruz kalsa da günümüzde oldukça popüler bir şekilde kullanılmaktadır.
CAPM bazı varsayımlar üzerine inşa edilmiştir. Bu varsayımlar;
Yatırımcılar portföylerini bir dönemlik beklenen getiriler ve standart sapmaya bakarak değerlendirir. Ayrıca yatırımcıların beklenen getiri ve standart sapma hakkındaki beklentileri aynıdır.
Bütün yatırımcılar aynı risk seviyesi için en yüksek getiriyi elde etmeye veya aynı getiri seviyesi için en düşük riski üstlenmeye çalışırlar.
Bütün riskli varlıklar alınıp satılabilir veya bölünebilirler. Ayrıca söz konusu yatırımların hisse senedi ve tahviller gibi piyasada işlem gören finansal varlıklar olması gerekmektedir.
Bütün yatırımcılar risksiz yatırım oranından hem borç alabilir hem de risksiz faiz oranı ile yatırım yapılabilir.
İşlem maliyeti ve vergi oranı sıfırdır.
Sermaye piyasaları tam rekabetçi anlayışa sahiptir.
CAPM Formülü;
Beklenen Getiri Oranı = Risksiz Faiz Oranı + Beta * (Piyasa Riski Primi)
E(Ri) : Finansal varlığın beklenen getiri oranı
Rf: Risksiz Faiz oranı (devlet tahvili, bono vb.)
βi: Beta (Sistematik Pazar Riski)
( E(Rm-Rf): Piyasa Riski Primi (Riskli varlık - Risksiz varlık)
CAPM formülüne göre bir finansal varlığın beklenen getirisi risksiz faiz oranına, piyasa risk primine ve menkul kıymetin betasına bağlıdır.
Beta yatırımcının kabullendiği riskin karşılığında, almayı beklediği ilave kazancı ifade eder. Bu yüzden riskten kaçan yatırımcıların egemen olduğu piyasada, riskli varlıklar daha az riskli varlıklara göre Beta çarpanı yüksek olduğundan daha yüksek beklenen getiriye sahip olurlar. Başka bir deyişler risk ne kadar fazla ise getiride o kadar fazla olacaktır.
Betanın Yorumlanması
Eğer Beta katsayısı 0 veya 0’dan küçük ise varlığın getirisi ile piyasa getirisi arasında bir ilişki yoktur.
Beta katsayısı 0 ile 1 arasında ise söz konusu varlığın fiyatı piyasa ile aynı yönde hareket etmektedir. Ancak varlığın fiyat hassasiyeti piyasanın hassasiyetinden azdır. Başka bir deyişle varlık piyasaya göre daha az dalgalanmaktadır.
Beta katsayısının 1’den büyük olması söz konusu varlığın fiyatının piyasadaki hareketlere olan hassasiyetinin piyasa ortalamasından daha fazla olduğu anlamına gelmektedir. Bir başka ifade ile söz konusu varlık piyasa göre daha dalgalıdır. Bir varlığın fiyatının dalgalı olması riski beraberinde getirir.
Beta katsayısı 2 ise söz konusu varlık piyasaya göre 2 kat daha dalgalıdır. Başka bir deyişle piyasa yükselirken söz konusu varlığın 2 kat yükselmesi, piyasa düşerken söz konusu varlığın 2 kat değer kaybetmesi beklenmektedir.
CAPM Modeli Eleştiriler
Yatırımcılar Pazar Portföyü içerisinde tüm varlıklara yer veremez bu teknik olarak mümkün değildir.
Pazar Portföyünün sabit olmaması, Beta katsayısında hata payını yükseltebilir bu da tutarsızlığa yol açar.
Yatırımcıların risksiz faiz oranından borç alıp verebildiği varsayımı gerçekte elde edilemez. Borç veren kişi veya kurum risksiz faiz oranı üzerine ilave bir oran eklemek isteyecektir.
