“Fork” tabiri İngilizce “Çatal” anlamına gelen kelimeden ortaya çıkmış ve dilimize “Çatallanma” olarak geçmiştir. Günümüzde kripto para sektörünün durdurulamaz yükselişi ve gelişimi ile birlikte hayatımıza dahil olan kavramlardan biridir. Bitcoin’in ortaya çıkışı ve arkasında yatan felsefe, nakite karşı merkezsiz bir alternatif oluşturmak ve belirli bir otoritenin kontrolünde olmayan, düşük maliyetlerle kolayca transfer edilebilen dijital bir para birimi oluşturmaktı. Bitcoin’den sonra birçok kripto para birimi ortaya çıkmıştır. Ortaya çıkan bu kripto para birimlerinin bazıları çatallanma sonucu oluşmuştur.
Çatallanma işlemi, topluluk ya da geliştiricilerin projeyle ilgili bir değişikliğe gidilmesi gerektiğine karar verdiğinde ortaya çıkmaktadır. Birçok kripto para biriminde merkezi bir otorite bulunmamaktadır ancak buna rağmen çalıştıkları ağ üzerinde geliştirmeler ve yükseltmeler gerçekleştirilmektedir. Bitcoin Blokzincir ağı üzerindeki yazılım açık kaynaklı bir yazılımdır. Bu sayede ağdaki herkes yazılım üzerinde iyileştirmeler önerebilir ve topluluğa bu önerilerini sunarak kabul edilmesi halinde kod üzerinde değişikliğe gidebilmektedir. Çatallanma işlemlerinde karar aşaması önemlidir. Bazı durumlarda geliştiriciler projenin gittiği yöne katılmadığında ya da dahil olmak istemediğinde, kendi yollarına gitmeyi ve bir çatallanma gerçekleştirmeyi kabul edebilirler. Ağ üzerinde yapılan bu geliştirmeler ve yükseltmeler iki farklı şekilde gerçekleştirilebilmektedir. Bunlara “Sert Çatallanma” ve “Yumuşak Çatallanma” ismi verilmektedir.
Sert Çatallanma (Hard Fork)
En basit tabiriyle sert çatallanma, tek bir kripto para biriminin iki ayrı kripto para birimine bölünmesi işlemidir. Bu çatallanma türünde aynı işlem geçmişine sahip yeni bir blokzinciri oluşturulur. Bu çatallanlamalar çeşitli nedenler ile ortaya çıkabilir. Temel neden genelde kripto para biriminin kaynak kodunu iyileştirmek ya da geliştirmesini sağlamaktır. Örneğin blok boyutu gibi protokolün önemli bir kuralını değiştirmek istiyorsanız sert çatallanma gerçekleştirilebilir.
Sert çatallanma işlemleri, fikir birliğinin olmadığı durumlarda topluluğun bölünmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. Sert çatallanma, blokzincirin en yeni sürümündeki doğrulayıcıların artık blokzincirin eski sürümlerini kabul etmemesi demektir. Bu olayla birlikte yaşanan sapma sonucu yeni bir kripto para birimi ve blokzinciri oluşur. Eski blokzincirde işleyen kurallar ve protokol değiştikten sonra yeni bir protokol ve kurallar bütünü oluşur. Ancak eski blokzincir aynı kurallar ile çalışmaya devam etmektedir. Bunun sonucunda oluşan yeni zincir de yeni kurallar ile yoluna devam etmektedir. Sert çatallanma işlem sürecini aşağıdaki görselde görebilirsiniz.
Esasında sert çatallanmaların gerçekleştirilmesinin birkaç sebebi olabilir. Geliştiriciler, yazılımın eski sürümünde bulunan güvenlik açıklarını çözümlemek ve yeni işlevler eklemek amacıyla sert çatallanma önerebilirler. Bunun dışında topluluğun anlaşamadığı bazı durumlarda sert çatallanma işlemi gerçekleşir. Bitcoin ve Bitcoin Cash bunun en önemli örneklerinden biridir.
Geçmişten Örnek: Bitcoin ve Bitcoin Cash Sert Çatallanması
Bitcoin ortaya çıkarıldığında oldukça önemli bir teknoloji ve felsefeye sahipti. Bu kadar popüler hale gelmesindeki sebeplerin başında da bunlar bulunmakta. Ancak zaman geçtikçe Bitcoin’in bazı sorunları olduğu ortaya çıkmaya başladı. Bu sorunların en büyüğü şüphesiz ki “Ölçeklenebilirlik”ti. Bu konudaki klasik karşılaştırma Visa ile yapılan saniyede işlem gerçekleştirebilme kapasitesi karşılaştırmasıdır. Bitcoin ağı saniyede en fazla 7 işlem yapabiliyorken, Visa 24.000 işlem gerçekleştirebiliyor. Tarihler 2017’yi gösterdiğinde Bitcoin ağındaki işlemlerin yoğunlaşması ve çok fazla gecikmesi sonucu, bu konuda bir geliştirmenin zorunluluğu ortaya çıkmıştır.
İşlem yoğunluğunda yaşanan bu artış ile Bitcoin topluluğu ikiye bölünmüştür. İki grup arasındaki görüş farklılığı ise şu şekildedir. Bir grup Bitcoin’in hiçbir zaman küçük ödemeler için kullanılmayacağını ve bunun için tasarlanmadığını savunurken diğer grup ölçeklendirme sorununun çözülmesi gerektiğini savunmuştur. Toplulukta oluşan bu görüş farklılığının çözülememesi sonucu Ağustos 2017 tarihinde Bitcoin’de sert çatallanma işlemi gerçekleştirilmiştir. Böylece Bitcoin Cash ortaya çıktı. Bitcoin Cash, Bitcoin’in blok kapasitesinin arttırılması sonucu günde 2 milyon işlem yapabilecek seviyede oluşturulmuştur. Bitcoin Cash’in içerisinde “Cash” tabirinin bulunmasının sebebi geliştiricilerin Bitcoin Cash’in nakit gibi günlük kullanıma daha uygun bir özelliğe sahip olduğunu öne sürmesinden kaynaklanmaktadır. Sert çatallanma sonucu cüzdanlarında Bitcoin bulunduran herkese aynı miktarda Bitcoin Cash tanımlanmıştır.
Yumuşak Çatallanma (Soft Fork)
Yumuşak çatallanma işlemleri geriye dönük uyumlu olan çatallanma işlemleridir. Bu güncellemelerin gerçekleştirilmesi için blokzincirin kendisinin değiştirilmesine gerek yoktur. Bu işlemler genel olarak kullandığımız bir uygulamanın bambaşka bir sürümünü yüklemek yerine uygulama üzerinde güncelleştirme gerçekleştirmek gibidir. Yumuşak çatallanmada topluluk, güncellemeyi kabul ettikçe proje aynı blokzincir üzerinde çalışmaya devam eder. Sert çatallanmalarda ise hem eski hem de yeni blokzincirler yan yana yer alırlar. Yumuşak çatallanma işlem süreci şu şekildedir:
Yumuşak çatallanma işlemlerinde protokole bağlı olarak işlemin kabulü değişim gösterebilir. Bazı protokollerde çoğunluğun kabulü gerekirken bazılarında birkaç geliştiricinin onayı ile yumuşak çatallanma işlemi gerçekleştirilebilir.
