Projenin Adı: Cosmos
Projenin Belirteci: ATOM
Projenin İnternet Sitesi: cosmos.network
Projenin Twitter Adresi: twitter.com/cosmos
Projenin İzahname Adresi: İzahname için buraya tıklayabilirsiniz.
A.Cosmos Nedir?
Cosmos, 2014 yılında Jae Kwon ve daha sonra Ethan Buchman’ın da katılımıyla temelleri atılmış ve 2019 yılının başlarında kripto para dünyasına katılmıştır. Cosmos genel anlamı ile, bağımsız paralel blokzincirlerden oluşan merkezi olmayan bir ağdır. Başka bir deyişle, Cosmos ölçeklenebilen ve birbirleriyle birlikte çalışabilen bir blokzincir ekosistemidir. Blokzincirler kendi ağları içerisinde belirli kurallar çerçevesinde çalışırken, diğer blokzincirlerle iletişim kuramamaktadır. Cosmos’un amacı da blokzincirlerin birlikte çalışabilirliğini kanıtlamak, birbirleri arasında iletişim kurabilmesini ve veri transferi yapabilmesini sağlamaktır. Cosmos projesi bu bağlamda kendisini blokzincirlerin ortak ağı olarak tanımlamaktadır.
B.Cosmos Neler Sunmaktadır?
Cosmos, blockchain geliştirme platformu “Tendermint” ve bağlantı merkezleri sağlayan “Blokzincir İletişim Protokolü” olan IBC (Inter-Blockchain Communication) ortaklığında geliştirilmiştir. Cosmos’un sunduğu en önemli özellik blokzincirler arası birlikte çalışabilirliktir. Cosmos blokzincirler arası iletişim kurma imkanı sağlayarak token değişimi ve veri transferi gibi işlemlere imkan sağlamaktadır. Sunduğu bu özellikler ile blokzincirler kapalı yapılarından kurtularak bir bütün halinde bağımsızlıklarını kaybetmeden işlem görmeye devam edebilmektedir.
C.Cosmos Teknolojisi
Cosmos’un teknolojisini anlamak için öncelikle blokzincir mimarisinden ve bugüne kadarki gelişiminden bahsedelim. Mimari açıdan bakıldığında, blokzincirleri üç katmana ayrabiliriz:
Uygulama (Application): Birçok işlem durumunu güncellemekten, diğer bir ifade ile işlemlerin gerçekleştirilmesinden sorumludur.
Mutabakat ya da Fikir Birliği (Consensus): Doğrulayıcıların sistemin mevcut durumu üzerinde anlaşmasını sağlamaktadır.
Ağ Yayılım (Networking): İşlemlerin ve fikir birliği ile ilgili mesajların yayılmasından sorumlu katmandır.
Peki Cosmos, diğer blokzincir ekosistemlerine nasıl uygun bir halde? Bu soruyu cevaplamak için iki büyük blokzincir olan Bitcoin ve Ethereum’u incelememiz gerekmekte. Oluşturulan ilk blokzincir 2008 yılında ortaya çıkarılmış ve Proof of Work (İş İspatı) fikir birliği mekanizmasına sahip Bitcoin blokzinciridir. Bu blokzincir ve merkezi olmayan dijital para birimi Bitcoin ile, insanlar merkezsiz uygulamaların potansiyelini fark etti ve bu alanda birçok geliştirici ve proje ortaya çıkmaya başladı. O zamanlar merkezi olmayan uygulamalar geliştirmek için çok fazla seçenek bulunmamaktaydı. Ya Bitcoin kodu üzerinde bir Çatallanma (Hard Fork) gerçekleştirilecek ya da üzerine inşa edilecekti. Ayrıca Bitcoin’in oluşturulduğu dil de oldukça sınırlı pek kullanıcı dostu değildi.
2015 yılında Ethereum ortaya çıktı ve kullanıcılara her türlü uygulamayı yerleştirebilecekleri ve çalıştırabilecekleri bir blokzincir sundu. Yerleştirilebilen bu uygulamalara ya da programlara Akıllı Sözleşmeler adı verilmiştir. Bu gelişmeyle ortaya binlerce merkezsiz uygulama (dApp) çıktı. Ancak bu gelişmelerle birlikte bazı sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunlar arasında en önemlisi şüphesiz, Ethereum 1.0’dan Ethereum 2.0’a geçişi gerektiren “Ölçeklenebilirlik” sorunudur.
Cosmos’un sağladığı teknolojiye gelelim. Cosmos, geliştiricilerin birbirleriyle iletişim kurmalarına imkan sağlayan blokzincirler oluşturmalarını amaçlamaktadır. Buradaki temel amaç, birbirleriyle merkeziyetsiz bir şekilde iletişim kurabilen blokzincirler ağı olacak, bir “Blokzincirler İnterneti” oluşturmaktır. Cosmos ile blokzincirler bağımsızlığını ve merkeziyetsizliğini koruyabilir, işlemleri hızlı bir şekilde işleyebilir ve ekosistemdeki diğer blokzincirlerle iletişim kurabilirler.
Cosmos’un teknik mimarini yakından bakalım. Cosmos, Tendermint, Cosmos SDK ve IBC gibi kullanıcıların özel, güvenli, ölçeklenebilir ve birlikte çalışabilir blokzincir uygulamalarını hızlı bir şekilde oluşturmasını sağlamak için tasarlanmış bir dizi açık kaynaklı araçla çalışmaktadır. Bitcoin’den sonra Ethereum ve Ethereum Sanal Makinesi işleri biraz daha kolaylaştırmış olsa da blokzincir gelişiminde bir değişiklik yaşanmadı. Tendermint tam da burada devreye giriyor.
Tendermint, bir blokzincirin ağ iletişimi ve fikir birliği katmanlarını birleştirerek, geliştiricilerin karmaşık temel protokolün aksine uygulama geliştirmeye odaklanmasına olanak sağlayan bir çözümdür. Kısaca, Tendermint yüzlerce saatlik geliştirme süresinden tasarruf sağlamakta ve süreci kolaylaştırmaktadır.
Tendermint, uygulamaya “Uygulama Blokzincir Arayüzü” (Application Blockchain InterfaceI - ABCI) adı verilen bir protokol ile bağlanır. Tendermint, bir blokzincirin geliştirme süresini yıllardan haftalara düşürür, ancak sıfırdan güvenli bir ABCI uygulaması oluşturmak zor bir iştir. Cosmos SDK'in var olmasının nedeni de budur. Cosmos SDK, Tendermint üzerine güvenli blokzincir uygulamaları oluşturma sürecini basitleştiren genelleştirilmiş bir çerçevedir.
Blokzincirler birbirlerine nasıl bağlanır?
Blokzincirler arasındaki bağlantı, Inter-Blockchain Communication Protocol (IBC) türkçe anlamı ile Blokzincirler Arası İletişim Protokolü adı verilen bir protokol aracılığıyla sağlanır. IBC, farklı zincirlerin tokenları ya da verilerini birbirine aktarmasına izin vermek için Tendermint’i kullanır. Cosmos bu sayede her türden blokzincir ile iletişim kurabilir.
Kısaca Cosmos, blokzincirlerin bağımsızlıklarını ve merkeziyetsizliklerini korumalarına izin verirken IBC (Blokzinciler Arası İletişim Protokolü) ve diğer araçlar yolu ile ölçeklenebilirlik, iletişim gibi birçok sorunu çözerek gelişmesine katkı sağlar.
D.Cosmos Geliştirici Ekibi
Cosmos Ağı, Interchain Vakfı tarafından desteklenen bir projedir. Yazılım geliştirmenin çoğu Tendermint ekibi tarafından yapılmıştır ancak Cosmos Network'ün zamanla merkezi olmayan bir hale gelmiştir Bugün ekosistemde, Agoric, Akash, Althea, Chainapsis, ChainSafe, Confio, Informal Systems, Interchain GmbH, Iqlusion, IRIS, Lunie, Promise Protocol, Regen, Sikka, SnowFork, VitWit ve Zondax gibi Cosmos ekosistemindeki temel yazılım ve altyapının geliştirilmesine katkıda bulunan birçok ekip bulunmaktadır.
E.Cosmos Dijital Varlık Ekonomisi
Cosmos Network ekosistemde birçok blokzinciri barındıran bir ağ olması sebebi ile sınırsız sayıda tokenı yerel tokenıymış gibi bulundurabilir. Ancak Cosmos Network üzerindeki ilk blokzincirlerden olan Cosmos Merkezi’nin yerel tokenı ATOM’dur.
Interchain Vakfı, ATOM dağıtım işlemlerini şu şekilde gerçekleştirmiştir. ATOM'un %5'i projenin ilk bağışçılarına, % 10'u Interchain Vakfı'na, % 10'u yazılımın çoğunu geliştiren Tendermint şirketine ve geri kalan % 75'i özel ve kamu fon oluşturanlara göre dağıtılmıştır.
F.Cosmos İşbirlikleri
Cosmos ekosisteminde sürdürülen birçok proje bulunmaktadır. Yaklaşık 116 projeden bazıları şu şekildedir:
Kava
Terra
Aragon
Band Protocol
IRIS Network
Loom Network
ThetaToken
G.Cosmos Değerlendirme
Blokzincirler kendi kuralları ve yapıları bulunan ancak dışarıya kapalı sistemlerdir. Birbirleri ile iletişim kurmaları aralarında bir ağ bulunmadan mümkün değildir. Cosmos burada devreye girmektedir. Cosmos sayesinde blokzincirler birbirleri ile iletişim kurabilmekte ve her türlü veri, token transferi gibi işlemler gerçekleştirebilmektedir. Blokzincir teknolojisi her geçen gün daha fazla kullanım alanına dahil olmakta ve gelişmektedir. Dolayısıyla blokzincirler arası iletişim kurmanın önemi de her geçen gün daha fazla artmaktadır. Cosmos bu özelliği ile oldukça önemli bir açığı kapatmaktadır. Blokzincir kullanımının artması ile Cosmos’a bağlı projelerin sayısının da her geçen artacağı kaçınılmaz bir gerçektir. Bu açıdan değerlendirdiğimizde Cosmos’un kripto para ve blokzincir teknolojisindeki yeri gün geçtikçe sağlamlaşacaktır.
