Projenin Adı: Dash
Projenin Belirteci: DASH
Projenin İnternet Sitesi: [www.dash.org](https://www.dash.org)
Projenin Twitter Adresi: twitter.com/Dashpay
Projenin Telegram Adresi: t.me/dash_chat
Projenin İzahname Adresi: İzahname için buraya tıklayabilirsiniz.
A. Dash Nedir?
Dash, 2014 yılında Darkcoin adıyla gizlilik esaslı bir blokzincir olarak piyasaya sunulmuştur. Kuruluşunda kendisini kullanıcı bilgilerini gizleyerek anonim işlemler yapabilen bir blokzincir sistemi olarak tanıtmıştır. Vaat ettiği anonimlik özelliği üzerine kullanım alanını sadece gizlilik temelli işlemler ötesine taşıyıp, günlük hayatta nakit kullanılabilen her alanda geçerli olmayı hedeflemiştir. Bu hedef doğrultusunda adını “Dijital Cash (Dijital Nakit)”ten ilham alınan DASH ile değiştirmiştir.
Günümüzde hem anonimlik hem de nakit yerine kullanım işlevlerini bir arada taşıyan Dash, ölçeklenebilir, açık kullanımlı ve kişiden kişiye (peer-to-peer) ödeme sağlayan kripto para birimidir.
“Dijital Nakit” olarak nakit paranın yerine geçmeyi amaçlayan Dash, Güney Amerika’da yaşanan ekonomik sorunları lehine çevirmiş, özellikle Venezuella'da yaşanan ödeme sistemleri sorununu çözmek için, belirli bölgelere özel hizmetler sunarak kullanım alanlarını oldukça arttırmıştır. Şu an Dash’in en yaygın kullanıldığı Venezuella’da 4 bin üzerinde mağaza, restoran, otel gibi işletmede ödeme yöntemi olarak Dash kullanılmaktadır.
Dash ayrıca, bölgedeki kullanımını arttırmak için Venezuella’ya özel, içinde Dash cüzdanı bulunan akıllı telefonlar üretmiş, beklenenin üzerinde satış gerçekleştirmiştir. Bu yeniliğin üzerine DashText denilen teknolojisini kullanıma sunmuş, sadece sms ile internete ihtiyaç duymadan para transferi hizmeti sağlamıştır. Bölgedeki siyasi ve ekonomik sorunlar nedeniyle internete erişimde sorunlar yaşanan Güney Amerika ülkelerinde, Dash’ın sunduğu hizmetler piyasadaki yerini genişletmekte önemli rol oynamıştır.
B.Dash Neler Sunmaktadır?
Dash’in en önemli özelliği kuruluş amacı olan gizlilik ilkesidir. Dash, bütün işlemlerini kullanıcıların bilgilerini ve hesap içeriklerini gizli tutarak gerçekleştiriyor.
Dash’in kullanıcılarına sunduğu en önemli ikinci özellik ise; hız. Dash, birazdan teknik olarak detaylıca inceleyeceğimiz InstantSend özelliği sayesinde rakiplerinden çok daha hızlı, anlık işlemler gerçekleştirebiliyor.
C.Dash’in Teknolojisi
Dash, geleneksel İş İspatı (Proof of work) çalışma prensibine ek olarak, masternode ismi verilen ana doğrulayıcılar çalıştırır. Ana doğrulayıcılar, standart doğrulayıcılara benzer olarak; blokzincirin bir kopyasını saklı tutar, veri aktarımı sağlar ancak ek olarak ağ üzerinde gerçekleşen işlemleri doğrular. Dash blokzincirinde bir ana doğrulayıcı çalıştırabilmek için minimum 1000 adet DASH sahibi olma zorunluluğu mevcuttur. Ayrıca Ana doğrulayıcıların Dash ekosisteminde üç önemli işlevi bulunur;
Hızlı Gönderimler ile neredeyse anında işlemlere izin verir. Dash InstantSend ile işlemler iki saniye içinde tamamen onaylanır.
Gizli Gönderimler ile işlemleri gerçekleştirmeden önce karıştırma yöntemi ile tamamen gizlilik sağlar.
Yönetim ve Hazine Finansmanı ile Dash kurduğu sistem ile kendi kendini finanse edebilir ve yönetim sağlayabilir.
**C1. Hızlı Gönder (InstantSend) **
Bitcoin blokzincirinin günümüzdeki en büyük sorunlarından biri, işlem sürelerinin uzun olmasıdır. Bitcoin’in halka açık yapısı sayesinde ağın kullanımı arttıkça ağda gerçekleşen işlem sayıları artmış, bu durum sebebi ile işlemlerin onaylanma süreleri uzamıştır. Bitcoin gibi geleneksel blokzincirler üzerinde gerçekleşen işlemlerin onaylanma süresi ortalama 10 dakikadır.
Dash ise Hızlı Gönder (InstantSend) özelliği sayesinde bu bekleme sorununa hızlı bir çözüm getiriyor. Dash blokzinciri üzerinde Hızlı Gönder seçeneği ile yapılan işlemlerde, işlem ağdaki bütün doğrulayıcılardan onay almayı beklemeden ana doğrulayıcılardan yeterli onay gelmesi durumunda hızlıca gerçekleşir. Dash’te gerçekleşen herhangi bir işlemin süresi ortalama 2.5 dakika iken, Hızlı Gönder seçeneği ile belirli bir komisyon karşılığında saniyeler içerisinde işlem gerçekleştirilir.
**C2. Gizli Gönder (PrivateSend) **
Dash, kuruluş amacı olan gizlilik ilkesini Gizli Gönder seçeneğinde güvenilir bir şekilde kullanıma sunuyor. Kullanıcılar işlemlerini Gizli Gönder seçeneği ile gerçekleştirdiklerinde, Dash Coinler cüzdandan çıkmadan parçalara ayrılır ve ana doğrulacılara gitmeden en az iki farklı kullanıcının işlemi ile karıştırılır. Ana doğrulayıcılara hiçbir tanımlayıcı bilgi gitmez. Bu sayede hangi işlemin hangi kullanıcı tarafından ne tutarda gerçekleştiği asla bilinmez.
Klasik karıştırma servisleri kullanıcıların transferlerini birkaç cüzdanda karıştırarak gönderim sağlamaktadır. Bu süreçte transfer değerleri takip edilerek sistemdeki gizlilik çözülebilmektedir. Ancak DASH ile yapılan gizli gönderimlerde gönderimler; 0.1, 1, 10, 100 gibi birimlere ayrılarak gönderim gerçekleştirilir. Bu sayede bakiye takibi yöntemi ile de işlemler çözülememektedir. Ayrıca gizli gönderimler için en az üç ana doğrulayıcı kullanılır.
Güvenlik
Dash ağında güvenlik mekanizmaları ana doğrulayıcılar üzerinden kurulmuştur;
-Ana doğrulayıcı olmak için gerekli DASH miktarı en az 1,000 adettir ve en fazla dolaşımdaki miktarın binde biri kadar ana doğrulayıcı olabilir. Bu yazının yazıldığı tarihte yaklaşık 9.7 milyon DASH dolaşımdadır ve en fazla 9,700 ana doğrulayıcı sisteme dahil olabilir.
-Ana doğrulayıcıların işlem doğrulaması için atanan işlemler karışık sıra ile atanmaktadır. Böylece işlemlerin değiştirilmesi için önceden bir plan yapılamamaktadır.
-Eğer kötü niyetli kişiler ana doğrulayıcıları kontrol etmeye çalışır ise öncelikle 6 defa üst üste işlem sırasının kötü niyetli ana doğrulayıcılara denk gelmesi gerekmektedir. Bu rakamdan az olan denk gelmelerde sistem otomatik olarak önlem almaktadır. İkinci unsur ise sahip olunan DASH miktarıdır. Sistemde olasılıksal olarak 1,000,000 DASH sahibi bir kötü niyetli doğrulayıcı var ise ve 6 işlem üst üste sistem tarafından atanmış ise sisteme saldırma ihtimali sadece 0.6755% olarak hesaplanmıştır. 1,000,000 DASH dolaşımdaki DASH miktarının %11 gibi bir oranına denk gelmesi sebebiyle elde edilmesi neredeyse imkansızdır.
D.Dash Ekip ve Şirket
Dash, 2014 yılında Amerikalı girişimci ve yazılımcı olan Evan Duffield tarafından kurulmuştur. 2017 yılına kadar CEO olarak Dash Core Group’ta görevini sürdürmüş, sonrasında istifa etmiştir. Günümüzde ise CEO koltuğunda Ryan Taylor bulunmaktadır. Ayrıca CTO olarak Bob Carroll, Finans Müdürü (CFO) olarak Glenn Austinn Dash Core Group için çalışmaktadır.
E.Dash Dijital Varlık Ekonomisi
Dash’ın dijital varlık birimi DASH’tir.
Dash’in toplam arzı 9.777.584 DASH’tir.
Dolaşımdaki DASH miktarı ise, 9.777.584 DASH (26.10.2020 Tarihi itibariyle).
Dash, blokzincirini inşa ederken kendi kendini finanse edebilen bir sistem kurmuştur. Diğer birçok blokzincir sisteminde bir blok tamamlandığında madencilere ödülün tamamı verilirken, Dash blokzincirinde ödülün %10’u hazinede kalır. Kalan bu miktar Dash ekosistemini geliştirmek ve finanse etmek için kullanılır. Her blok işlendiğinde ödülün %45'i madencilere, %45'i bir ana doğrulayıcıya gider ve kalan %10'u ayın sonuna kadar kullanılmaz. Ay boyunca, Dash kullanıcıları ağ üzerinde bir proje teklifinde bulunabilir. Ay sonunda ise projeler oylamaya açılır ve kullanıcıların oyları ile hazinenin hangi amaçla kullanılacağı kararlaştırılır.
F.Dash İşbirlikleri
İşbirlikleri, gereken geliştirme çabasına göre değişen çeşitli seçenekler sunar. Ödeme İşlemcileri, herhangi bir geliştirme becerisi gerektirmeden ödemeleri kabul etmeye başlamak için basit ve hızlı bir yol sağlar. Saklama servisi ve API Sağlayıcıları, genellikle daha büyük üye işyerleri ve servis sağlayıcıları tarafından kullanılan blokzincir etkileşimlerini sağlar.
Ödeme İşlemi Çözümleri; Anypay, BTCPay Server, CoinPayments, CopPay, EletroPay, ePaymints, GoCoin, Paytomat, QR.cr, POS, Salamantex, Spark, Coinspaid, Coinify
API Sağlayıcıları; BitGo, BlockCypher, ChainRider, Coinfirm, AMLT,
BlockchainIntel, CYBAVO, NOWNodes, GetBlock
G.DASH Değerlendirme
Dash, kurulduğu günden bu yana kuruluş amacı olan gizlilik işlevini başarıyla sürdürmüş, gizlilik odaklı kripto paralar arasında her zaman ilk sıralarda anılmıştır. Daha sonra amaç edindiği “nakit kullanılan her yerde kullanılabiliyor olma” misyonunda önemli adımlar atmış, özellikle Güney Amerika bölgesinde en çok kullanılan kripto para olarak pazardaki yerini sağlamlaştırmıştır. Günümüzde birçok ülkede 4 binin üzerinde işletmede nakit yerine DASH ile ödemeler gerçekleştirilmesi ve bu kadar kullanıcıya ulaşarak tabana yayılabilmesi kripto paraların kullanımının henüz herkes tarafından onaylanmadığı bugünlerde, Dash’in güvenilebilirliğinin bir göstergesidir. Ayrıca Dash hız konusunda, 5000’in üzerindeki ana doğrulayıcısı sayesinde diğer kripto paralardan ayrışan önemli bir özelliğe sahiptir. Hem normal gönderim işlemlerini hem de Hızlı Gönderim ve Gizli Gönderim özellikli işlemlerini birçok blokzincirden daha hızlı şekilde gönderebiliyor olması, Dash’i hızlı işlem konusunda ön plana çıkarıyor.
