Dijital para birimlerinin bazı avantajlarının kullanılması amacıyla, ulusal merkez bankalarının kontrolü altında, Merkez bankası dijital para birimlerinin (CBDC) kamunun hizmetine sunulmasına yönelik girişimler dünya genelinde artış göstermeye devam ediyor.
Dünya genelinde milyonlarca insanın kripto para ekosistemini benimsemesi, özellikle ABD dolarına sabitlenen sabit koinlerin kullanımının yüksek enflasyonun da etkisiyle yaygınlaşması neticesinde CBDC çalışmalarının birçok ülkede yaygınlaştığını görüyoruz. Finans çevrelerinin CBDC’lere yönelik ilgisinde de gün be gün artış görünüyor. Son olarak geçtiğimiz günlerde küresel ödeme devi Mastercard’ın aralarında Ripple ve blokzincir geliştirme şirketi Consensys'in de yer aldığı partnerleriyle birlikte bir merkez bankası dijital para birimi (CBDC) programı oluşturduğunu açıklaması gündem oldu. Mastercard'ın Dijital Varlıklar ve Blokzincir Başkanı Raj Dhamodharan konuya ilişkin yaptığı açıklamada, yeni CBDC programının "alandaki kilit oyuncularla iş birliğini teşvik etmek" için tasarlandığını söyledi.
100’ü aşkın ülke merkez bankası dijital para birimlerini etkin olarak her yönüyle değerlendiriyor. Bazı ülkelerdeki CBDC çalışmalarının ne aşamada olduğunu derledik:
Avustralya
CBDC pilot uygulamasını tamamlayan Avustralya Merkez Bankası 44 sayfalık bir rapor ile CBDC'leri, dört ana alanda yararlı bulduğunu açıkladı. Söz konusu raporda CBDC pilot programının token haline getirilmiş bir CBDC'nin mevcut ödeme sistemleri tarafından desteklenmeyen bir dizi karmaşık ödeme düzenlemesini mümkün kıldığı daha akıllı ödemelerin etkinleştirilmesi de dahil olmak üzere, bir CBDC tarafından geliştirilebilecek dört temel alan yer aldı.
Rusya
Rusya Merkez Bankası (BoR) tarafından yürütülen CBDC pilot programına 13 Rus bankası katıldı. Pilot program 15 Ağustos 2023 tarihinde başladı.. Kullanıcılar test süresince 11 Rus şehrine yayılmış 30 perakende noktasında alışveriş yapmak için dijital ruble kullanabilecekler. Yapılan açıklamaya göre, pilot programın ilk aşaması, dijital ruble hesaplarının (dijital cüzdan olarak da bilinir) oluşturulması ve fonlanması, kişiler arasında dijital ruble transferleri, basit otomatik ödemeler, mal ve hizmetlerle ilgili işlemler için QR kodlarının kullanılması gibi temel prosedürleri kolaylaştırmaya odaklanıyor. Rusya Merkez Bankası Birinci Başkan Yardımcısı Olga Skorobogatova, projenin en önemli aşamasının gerçek dijital ruble kullanılarak pilot operasyonların başlatılması olacağını belirtiyor. 2025 yılından itibaren bireylerin ve kuruluşların kendi inisiyatifleriyle ulusal dijital para birimini etkin şekilde kullanabilecekleri öngörülüyor.
Japonya
Japonya Merkez Bankası (BOJ), Temmuz 2023 sonunda dijital yen geliştirmeyi amaçlayan bir pilot programın parçası olarak 60 şirketle bir dizi görüşmeye başladı. Merkez bankası tarafından yapılan açıklamaya göre, görüşmeler bir merkez bankası dijital para birimi (CBDC) kullanarak perakende ödeme yapmanın iş ve teknolojik yönleri de dahil olmak üzere birçok konuyu kapsıyor. Bununla birlikte, çok sayıda büyük Japon şirketinin bu tartışmalar için seçilen 60 firma listesine dahil edilmiş olması, Japonya'nın potansiyel olarak bir dijital yen başlatma yolunda önemli adımlar attığının açık bir göstergesi olarak görülüyor. Katılımcılar arasında elektronik devi olan Sony, önde gelen bir market işletmecisi olan Lawson, otomobil devi Toyota'nın finans bölümü ve Doğu Japonya Demiryolları gibi tanınmış kuruluşlar yer alıyor.
Çin
Çin’in merkez bankası olan Çin Halk Bankası Başkanı Yi Gang, Çin'in merkez bankası dijital para birimi (CBDC) olan Dijital Yuan için işlem hacminin pilot testlerin başlamasından bu yana sadece bir buçuk yıl içinde 250 milyar USD’ye ulaştığını belirtti. Yi, e-CNY'nin Ocak 2022'de ilk kez piyasaya sürülmesinden bu yana yaklaşık 120 milyon cüzdandan yaklaşık 950 milyon işlem yapıldığını belirtti. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping'in 2023 Şanghay İş Birliği Örgütü (ŞİÖ) Zirvesi'nde yaptığı konuşmada merkez bankası dijital para birimlerinin (CBDC'ler) önemini vurguladı ve ŞİÖ ülkeleri arasında yerel para birimlerinin kullanımının yaygınlaştırılmasını, egemen dijital para birimlerinde iş birliğinin teşvik edilmesini ve ŞİÖ kalkınma bankalarının kurulmasını önerdi.
Hindistan
Hindistan Merkez Bankası (RBI), sınır ötesi işlemler için dijital rupinin potansiyelini etkin şekilde araştırıyor. Nitekim Economic Times'ın haberine göre RBI, yaklaşık 18 ülkenin merkez bankasıyla görüşmelerde bulunuyor. Konuya ilişkin açıklama yapan RBI Başkanı Shaktikanta Das, dijital rupi için dış ticaret altyapısının önemini vurgulamıştı. Das, dijital rupi ile sınır ötesi işlemlerin daha hızlı, daha düzenli ve uygun maliyetli hale gelme potansiyelinin altını çizerek "Bu da çok dikkat edilmesi gereken bir başka alan. CBDC'leri uygulamaya koyan ya da koymakta olan diğer merkez bankalarıyla sürekli diyalog halindeyiz." demişti.
Hindistan Merkez Bankası (RBI) 30 Mayıs 2023’te yayımladığı yıllık raporuna göre, CBDC’nin kapsamının genişletilmesinin planlandığını ve daha fazla bankanın sürece dahil edilmesinin hedeflendiği belirtilmişti. Hindistan’da CBDC çalışmalarına aktif olarak 8 banka eşlik ediyor.
İsrail
İsrail Merkez Bankası, henüz resmi bir karar verilmemiş olsa da bir merkez bankası dijital para biriminin (CBDC) potansiyel ihracı için bir eylem planı hazırladığını belirtiyor. Nitekim İsrail Bankası Yönlendirme Komitesi, dijital şekeli "SHAKED" olarak adlandırarak CBDC'nin geliştirilmesi ve konuşlandırılması için olası senaryoları özetlemişti. Komite, dijital bir şekelin çıkarılmasına yol açabilecek çeşitli senaryolar arasında sabit koin faaliyetlerinin artması da yer alıyor.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)
BAE Merkez Bankası (CBUAE), 'Dijital Dirhem' başlıklı Merkez Bankası Dijital Para Birimi (CBDC) stratejisini uygulayacağını açıkladı. CBUAE, CBDC stratejisinin ilk aşaması için şu üç ana unsura odaklanılacağı açıklandı: mBridge'in yumuşak lansmanı, Hindistan ile ikili CBDC köprüleri için kavram kanıtlama çalışması ve toptan-perakende kullanımı kapsayan yerel CBDC ihracı için kavram kanıtlama çalışması. CBUAE, 2020 yılında Suudi Arabistan Merkez Bankası ile "Aber" Projesi de dahil olmak üzere son yıllarda birçok CBDC girişimine imza atmıştı.
Nijerya
Nijerya Ekim 2021'de ulusal para biriminin dijital versiyonunu çıkaran ilk Afrika ülkesi olmuştu. Nijerya Merkez Bankası (CBN) dijital para birimi eNaira için yeni bir sistem geliştirmek istiyor. Bloomberg'e göre CBN, dijital para birimi için kendi yazılımını geliştirmek ve böylece tam kontrolü elinde tutmak istiyor.
İsviçre
İsviçre Ulusal Bankası (SNB), ülkenin SIX dijital borsası tarafından desteklenen toptan bir merkez bankası dijital para birimi (CBDC) pilotu başlatmaya hazırlanıyor. SNB, CBDC’lerin perakende kullanımına ise sıcak bakmıyor. SNB Başkanı Thomas Jordan, pilot uygulamanın "sadece bir deney" değil, "banka rezervlerine eşdeğer gerçek bir para" olduğunu doğruladı. Jordan, "Amaç piyasa katılımcılarıyla gerçek işlemleri test etmektir" dedi.
