A
Açığa Satış: Fiyatının düşeceği öngörülen bir finansal varlığın, ileride teslim edilmek üzere ödünç alınarak satılması işlemidir.
Alım Opsiyonu: Dayanak varlığı ileri bir tarihte daha önceden belirlenmiş bir fiyat üzerinden satın alma hakkı veren kontratlardır.
Alış-Satış Farkı: İşlem gören finansal varlığı alış ve satış fiyatı arasındaki farktır.
Arbitraj: Bir finansal varlığın piyasalar arası fiyat farklarından faydalanılarak kazanç elde edilmesi işlemidir.
Ayı Piyasası: Fiyatların düştüğü ve satış baskısının yüksek olduğu piyasalardır.
B
Bankalararası Para Piyasası: Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’na bağlı bankaların kendi aralarında Türk Lirası işlemlerini gerçekleştirebildiği piyasadır.
Baz Etkisi: İki farklı dönem arasındaki değişimi hesaplarken, değişimin başladığı yıl etkisidir.
Birincil Piyasa: Bir yatırım aracının ilk kez piyasaya sürülmesi ve satılması işlemidir. Finansal varlığı yatırımcıyla karşılaştığı piyasadır.
Boğa Piyasası: Fiyatların yükseldiği ve alış baskısının yüksek olduğu piyasalardır.
Bono: Vadesi bir yıldan kısa olan, devlet ya da özel kurumlar tarafından ihraç edilebilen borçlanma senetleridir. Devlet tarafından ihraç edilenine “Hazine Bonosu”, özel sektör tarafından çıkarılanlara ise “Özel Sektör Bonosu” adı verilmektedir.
C-Ç
Cari Kur: Döviz piyasalarında güncel olan geçerli değişim kurudur.
Çapraz Kur: Küresel piyasalarda iki farklı para biriminin ABD doları açısından değişim oranını gösteren orandır. Çapraz kur genellikle iki farklı para biriminin değişim oranının ABD doları cinsinden değişim kurunu göstermektedir.
D
Deflasyon: Enflasyonun tersi şekilde fiyatlar genel düzeyinde sürekli bir düşüşü göstermektedir.
Devalüasyon: Yerel para biriminin, yabancı para birimleri karşısında değerinin düşmesidir.
DİBS (Devlet İç Borçlanma Senedi): TCMB tarafından ihraç edilen borçlanma senetleridir.
Dış Ticaret Dengesi: Yurt içi yerleşikler ile yurt dışı yerleşikler arasında gerçekleşen ticaret sonucu ortaya çıkan ticaret dengesidir. İhracat ve ithalat arasındaki farkı göstermektedir. Pozitif olması dış ticaret fazlası olduğu, negatif olması ise dış ticaret açığı olduğu anlamına gelmektedir.
Dünya Bankası: 1944 yılında kurulan uluslararası bir örgüttür. Gelişmekte olan ülkelere uzun vadeli olarak kredi sağlamakta ve ülkelerin dış borçluluk ve yoksullukları üzerine çalışmalar gerçekleştirmektedir.
E
Elektronik Para: Fon karşılığı ihraç edilen, çeşitli kuruluşlar tarafından ödeme aracı olarak kabul edilebilen parasal değerler bütünüdür.
Emisyon: Bir para biriminin dolaşıma çıkarılma işlemi.
Enflasyon: Fiyatlar genel düzeyinde sürekli olarak yaşanan artış durumudur.
Etkin Piyasa Hipotezi: Eugene Fama tarafından ortaya atılan, piyasadaki varlık fiyatlarının tüm bilgileri yansıttığı ve fiyatların rassal olarak ilerlediği görüşüdür.
Eurobond: Bir şirketin yerel para birimi dışında bir para birimini kabul ederek gerçekleştirdiği hisse senedi ihracıdır.
F
Faiz Oranı: Faiz oranı enflasyonla bağlantılı olarak para biriminin kullanım bedelidir.
Faktoring: Firmaların mal ya da hizmet satışından gerçekleşmiş alacaklarını bir bedel karşılığında satması işlemidir.
Finansal İstikrar: Piyasalarda yer alan kurum, düzenleyici ve kuruluşların ekonomideki problemlere karşı direncini ifade etmektedir. Finansal olarak istikrarlı olan piyasalar sağlıklı ve doğru işleyen piyasalar anlamına da gelebilmektedir.
Finansal Kiralama (Leasing): Şirketlerin fon oluşturma yöntemlerindendir. Kiralayan ve kiracının bulunduğu bu işlemde kiracı ve kiralayan arasında bir sözleşme imzalanmaktadır.
Fiyat İstikrarı: Düşük ve istikrarlı enflasyon oranı anlamına da gelen fiyat istikrarı arzu edilen bir finansal hedeftir.
G
Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH): Gayri Safi Yurt İçi Hasıla bir ülke sınırları içerisinde üretilen toplam katma değer miktarı ile tutarının çarpımıdır.
H
Hazine Bonosu: TCMB tarafından ihraç edilen kısa vadeli borçlanma araçlarıdır.
İ
İhracat: Yerleşik kişilerin yurt dışına gerçekleştirdiği mal satımıdır.
İkincil Piyasa: İlk ihraçları gerçekleşmiş finansal varlıkların bu ihraçları sonrası işlem gördüğü piyasadır.
İthalat: Yurt içindeki yerleşik kişilerin yurt dışından gerçekleştirdiği mal satın alımı işlemleridir.
K
Kaldıraç Oranı: İşletmelerde borç / özsermaye oranı olarak bilinmektedir. Alım satım platformlarında ise sahip olunan bakiyenin belirlenen kaldıraç oranı kadar çarpanını kullanma işlemidir.
Konsolidasyon: Bir borcun borçlu taraf tarafından ödenmemesi sonucunda, yeniden yapılandırma işlemidir.
Kredi Arzı Daralması: Genel ekonomide finansmanın zor bulunmaya başladığı ve likidite problemlerinin ortaya çıktığı, kredi arzının azaldığı durumlardır.
Kredi Riski: Bir şirketin finansal yükümlülüklerini zamanında yerine getirememe olasılığını ifade etmektedir.
Kur Riski: Bir ekonomide gelecek tarihlerde döviz kurunda yaşanacak dalgalanmalar ve volatilitenin bulunduğu durumdur.
L
LIBOR: Londra Bankalararası Para Piyasası demektedir. Aynı zamanda yüksek itibarlı bankaların birbirlerine borç verme işlemlerinde kullandıkları faiz oranıdır.
Likidite Riski: Piyasadaki likidite ve fon eksikliğini belirten risktir. Bir şirketin kısa vadeli olarak nakit giderlerinin gelirlerinden fazla olması durumunda yaşayacağı finansal sıkıntının adıdır.
M
Maliye Politikası: Yönetimde yer alanların ekonominin genel hatları olan istihdam, büyüme ve enflasyon gibi konularda yapacakları faaliyetleri gerçekleştirmek amacıyla uyguladığı politikalar bütünüdür.
Mutabakat: Birden çok taraf arasındaki fon ya da menkul kıymet gönderiminden kaynaklanan zorunlulukların yerine getirilmesi işlemidir.
N
Net Bugünkü Değer: Bir yatırımın yatırım süresi boyunca sağlayacağı getirileri belirli bir iskonto oranı üzerinden bugüne indirgenmesi sonucu elde edilen değerdir.
Nominal Değer: Bir menkul kıymetin üzerinde yazılı olan değeridir. Enflasyondan ya da diğer verilerden arındırılmamış ham değerdir.
Nominal Efektif Döviz Kuru: Belirli bir amaca uygun olarak belirlenmiş döviz kurlarının, uygun bir ağırlıklandırma yöntemi tercih edilerek elde edilmiş ortalamasıdır.
O
Opsiyon: Opsiyonlar dayanak varlığa sahip olmadan, o varlıkla ilgili yükseliş ya da düşüş senaryolarından kazanç elde etmeyi sağlayan kontratlardır. Alım ve satım opsiyonu olmak üzere iki farklı tipi bulunmaktadır. Alım opsiyonları, opsiyonun sahibine, dayanak varlığı ileri bir tarihte opsiyonun üzerinde yazılı olduğu fiyattan alma hakkı veren opsiyon türleridir. Bu opsiyon türlerine Call Opsiyonu adı verilmektedir. Sözleşme üzerinde yatırımcının vadede dayanak varlığı kaçtan alabileceğini gösteren fiyata egzersiz fiyatı ya da kullanım fiyatı (strike price) adı verilmektedir. Satım opsiyonları ise, opsiyonu satın alan tarafa, dayanak varlığı ileri bir tarihte opsiyonun üzerinde yazılı olduğu fiyattan satma hakkı veren opsiyon türleridir. Bu opsiyon türlerine aynı zamanda Put Opsiyonu da denilmektedir.
Otofinansman: Şirketlerin elde ettikleri karları dağıtmayarak gelecek yatırımlarda kullanması durumudur.
Oynaklık (Volatilite): Bir finansal varlık fiyatında ya da endekste tepe ve dip noktalar arasındaki mesafenin uzak olması durumudur. Piyasadaki fiyat hareketlerinin boylarının uzunluğunu ifade eder.
Ö
Ödeme Sistemi: Anlaşılan taraflar arasında gerçekleşen fon aktarım mekanizmalarının bütününe verilen isimdir.
Ödemeler Dengesi: Bir ekonomi içerisinde yer alan yerleşik kişilerin farklı bir ekonomi içerisinde yer alan yerleşik kişiler ile belli bir dönem içinde yapmış oldukları ekonomik işlemlerin kayıtlarını gösteren istatistiki bir rapordur.
P
Para Piyasası: Kısa vadeli fon arz edenler ile fon talep edenler arasındaki varlık değişiminin gerçekleştiği piyasalardır.
Para Politikası: Fiyat istikrarı, büyüme ve istihdam gibi hedeflere ulaşabilmek için gerçekleştirilen kararların tamamıdır.
Parite: Bir finansal varlık ile diğer finansal varlığın değerlerinin birbirine oranlanması sonucu oluşan değerdir.
Piyasa Faiz Oranı: Finansal piyasalarda arz ve talebe göre belirlenen faiz oranıdır.
R
Reel Faiz Oranı: Nominal faiz oranının enflasyondan arındırılmış halidir.
Repo: İleri bir tarihte geri satılmak taahhüdüyle kıymet satın alma işlemidir.
Resesyon: Ekonomide büyümenin belirli bir süre negatif ya da durağan olma durumudur.
Riskten Korunma (Hedging): Yatırımların risklerine karşı korunma amacıyla yapılan işlemler bütünüdür.
S
Satım Opsiyonu: Satım opsiyonları, opsiyonu satın alan tarafa, dayanak varlığı ileri bir tarihte opsiyonun üzerinde yazılı olduğu fiyattan satma hakkı veren opsiyon türleridir. Bu opsiyon türlerine aynı zamanda Put Opsiyonu da denilmektedir.
Sabit Kur Rejimi: Bir yerel para biriminin başka bir para biriminin değerine bağlandığı kur düzenidir.
Sermaye Piyasası: Bir yıldan uzun vadeli yatırım araçlarının yer aldığı piyasalara verilen isimdir.
Sistematik Risk: Sistemdeki tüm paydaşları etkileyen genel risklerdir. Örneğin enflasyon riski, kur riski, siyasi risk, savaş riski vb.
T
Tahvil: Vadesi bir yıldan uzun olan borçlanma araçlarıdır. Devlet ya da özel sektör tarafından çıkarılabilmektedir. Devlet tahvili, özel sektör tahvili gibi.
Takas: İki farklı tarafın bir varlık ya da yükümlülüğe bağlı olarak aralarında gerçekleştirdikleri değişim işlemidir.
Teknik Analiz: Çeşitli teknik indikatörler aracılığıyla finansal varlığın geçmiş fiyat hareketlerinde yararlanarak geleceğe yönelik yapılan analiz çeşididir.
Türev İşlemler: Değişimi ileriki bir tarihte gerçekleşmek üzere yapılan alım satım işlemlerine verilen genel isimdir. Bu işlemler forward, future, swap ya da opsiyon olabilir.
Ü
Üçüncül Piyasa: Tezgahüstü piyasalarda (OTC) yapılan işlem türlerinin bulunduğu piyasalardır.
V
Vadeli İşlemler Sözleşmesi: İleri bir tarihte yapılacak olan işlemleri ifade etmektedir. Bir finansal varlığın ya da değerin bugünden belirlenen fiyatının geleceğe yönelik değişimlerini konu alan finansal araçlardır.
Valör: Anlaşma gerçekleştirilen bir işlemin hesaplara kaydedileceği tarih anlamına gelmektedir. Örneğin bir fonun mevduat sahibi tarafından fiilen kullanılabileceği tarihi ifade etmektedir.
Y
Yatırım Fonları: Yatırım şirketleri tarafından çeşitli yatırım araçlarının bir araya getirilmesi sonucu oluşturulan portföylerdir.
