ICO (Initial Coin Offering) - Koinin İlk İhracı:
ICO ifadesi hisse senedi piyasalarında sıkça kullanılan “IPO (Initial Public Offering), ilk halka arz” teriminin kripto para dünyasındaki karşılığı niteliğindedir. Bir hisse senedinin halka satışının gerçekleşeceği etkinlik demektir. ICO (Initial Coin Offering) terimi de dilimize “Koinin İlk İhracı” ya da “Kripto Paranın İlk İhracı” olarak geçmiştir. Buradaki ilk ifadesi kripto paranın halka ilk kez ihracının gerçekleştirilmesi anlamını taşımaktadır. Projeler kaynak oluşturmak amacı ile çıkardıkları tokenleri ya da kripto paraları satışa sunabilir ve bu şekilde fon toplayabilirler. ICO’lar blokzincir tabanlı projeler ve girişimler için en önemli kaynak yaratma yöntemlerinden biridir. Fon toplamaya çalışan projeler bu şekilde yatırımcılarına ulaşarak kaynak oluşturabilmektedirler. Bu fon toplama işlemlerinde itibari paralar yerine kripto paralar kullanılmaktadır. Örneğin bir ICO’da çıkarılan tokeni, sahip olduğunuz Bitcoin ya da Ethereum gibi ICO’da izin verilen kripto paralar ile satın alabilirsiniz. ICO’lar genel anlamda bir proje ya da fikir ile ilgili kaynağa ihtiyacı olan proje ekibine kaynak sağlamak ve karşılığında ICO tokeni elde etmektir. Bu token ile projenin gelecekte sağlayacağı tüm hizmetleri satın alabilir, projenin karar mekanizmalarında oy hakkı elde edebilir ve hatta değeri artması halinde satarak kar elde edebilirsiniz.
ICO’lar 2017 ve 2018 yıllarında oldukça yaygın olarak gerçekleştirilmiştir. ICO yöntemi ile 2017 yılında projeler 5.6 Milyar USD kaynak toplamayı başarmışlardır. Örneğin 2017 yılında açık kaynaklı bir veri depolama hizmeti projesi olan Filecoin, 257 Milyon USD toplamayı başarmıştır. Gerçekleşen en büyük ICO ise Ethereum tarafından yapılmıştır. İlk 12 saatinde 2,3 milyon USD toplanan projede yaklaşık 60 milyon Ethereum’luk ön satış yapılmış ve 31.500 Bitcoin toplanmıştır.
Bazı örnek ICO’ların gerçekleştirildikleri tarih ve toplanan tutarlar ise şu şekildedir:
- Algorand (ALGO) : 19 Haziran 2019 - 122.400.000 USD
- Ankr Network (ANKR) : 21 Eylül 2018 - 18.700.000 USD
- QuarkChain (QKC) : 3 Haziran 2018 - 20.000.000 USD
- NKN (NKN) : 19 Nisan 2018 - 12.600.000 USD
- TomoChain (TOMO) : 1 Mart 2018 - 8.580.000 USD
- Dock.io (DOCK) : 21 Şubat 2018 - 20.140.000 USD
- IoTeX (IOTX) : 14 Şubat 2018 - 14.030.000 USD
- Republic Protocol (REN) : 3 Şubat 2018 - 34.300.000 USD
- PundiX (NPXS) : 21 Ocak 2018 - 35.000.000 USD
- Bluzelle (BLZ) : 20 Ocak 2018 - 19.500.000 USD
- Harmony (ONE) : 27 Mayıs 2019 - 23.000.000 USD
ICO’ların birçok avantajı ve dezavantajı bulunmaktadır. Bunlar şu şekildedir:
ICO’ların Avantajları
- Alıcılar ve satıcılar için giriş engeli bulunmamaktadır.
- Hemen hemen herkes istediği bir ICO’ya yatırım yapabilmektedir.
- ICO’lar yatırımcılara hızlı bir şekilde önemli kazançlar elde etme imkanı sunmaktadır.
- ICO’ların kurucular için de faydası, geleneksel kaynak oluşturma yöntemlerine göre çok daha hızlı sonuç vermesidir.
ICO’ların Dezavantajları
- İzahnamelerinde belirtilmesine rağmen projenin izahnamesine aksi yönde gelişmeler kaydetmesi veya tutarsızlık.
- Birçok “Pump and Dump” (önce yükseltilerek daha sonra büyük satışlarla fiyatın düşürülmesi işlemi) içeren ICO’ların bulunması ve bu sebeple ICO’larda bulunan manipülasyon ihtimali.
- Sahte şirketler ya da projeler tarafından kandırılma riski.
IEO (Initial Exchange Offering) - Borsadan Token İhracı:
“Borsadan Token İhracı” bir tokenin ilk satışının bir kripto para borsası tarafından kontrol edilmesi ve çıkışının gerçekleştirilmesi işlemidir. IEO’lar proje fonlanması ve kaynak yaratılması sürecinin borsa tarafından yürütüldüğü fon toplama yöntemleridir. Günümüzde birçok kripto para alım satım platformunun geliştirdiği IEO platformları bulunmaktadır. Borsalar IEO’ları bu platformları üzerinden gerçekleştirmektedir.
IEO’nun tüm yönetiminden IEO’yu gerçekleştiren borsa sorumludur. Kaynak toplama esnasında satışı gerçekleştirilen kripto para ya da token de bu borsa üzerinden alınıp satılır. Bu da IEO’ların bir avantajı olarak değerlendirilebilmektedir. Kripto para borsaları satışını gerçekleştirdikten sonra bu tokenleri kendi platformlarında listeleyeceği için yatırımcılarına bu konuda çeşitli garantiler de vermektedir. Bu, projenin yatırımcı tarafından daha güvenilir algılanmasını sağlamaktadır. Geçmişte birçok ICO dolandırıcılığının gerçekleşmesi sonucu yatırımcılar ellerinde değersiz ve hiçbir yerde listelenmeyen tokenlerle başbaşa kalmıştır. IEO’larda bu süreç şeffaf bir şekilde yönetildiği için listelenme garantisi yatırımcılara güven vermektedir.
IEO’ların kripto para projeleri için faydası da, projelerin yatırımcılara ulaşmak için katlanması gereken birçok reklam, pazarlama ve satış gibi giderlere katlanmak zorunda olmamasıdır. IEO’da bu süreçler borsa ya da ilgili platform tarafından yürütülmektedir. IEO’lar hem projeler hem de platformlar için oldukça karlı olabilmektedir. IEO platformları üzerinden kaynak sağlama yöntemi sayesinde bir kripto para borsası BitTorrent token ihracı başlatmış ve 15 dakikadan kısa bir sürede 7.2 Milyon USD kaynak toplamıştır.
STO (Security Token Offering) - Menkul Kıymet Token İhracı:
STO’lar “Menkul Kıymet Tokeni İhracı” olarak dilimize geçmiştir. ICO’lara benzerler ancak STO’larda sahiplik sağlayan tokenler ihraç edilmektedir. STO’lar ICO’lara göre daha güvenli ve daha denetim altında olan alternatifler olarak ortaya çıkmışlardır. ICO’ların tersi olarak STO’larda tokenler hisse senedi, bono ve fonlar gibi gerçek sahiplik hakkı sağlayan varlıkları temsil etmektedirler. Bu sayede tokenler dayandığı varlığa ait sahiplik hakkı vermektedir. ABD’de STO’ların kurallara uyup uymadığını, Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (Securities and Exchange Comission - SEC) kontrol etmektedir.
Genel olarak benzer süreçler sonunda ihraçları gerçekleşen ICO tokenleri ve STO tokenleri özellikleri bakımından ayrışmaktadır.
STO sonucu sahip olunan tokenler yasal ve hukuka uygun işleyen süreçler sonucu ortaya çıkmaktadır. STO süreci sonucunda üretilen tokenlere sahip olan yatırımcılar şirket ya da proje üzerinde çeşitli haklar elde edebilmektedir.
Birçok farklılıklara sahip olsalar da ICO’lar ve STO’lar blokzincir ya da daha farklı projeler için kaynak toplama yöntemleridir.
STO’ların Avantajları
- Yatırımcılar yasal olarak ICO’lardan daha güvenli arzlara katılmaktadırlar.
- Yasal olarak denetim altında olmaları sebebi ile manipülasyonlara ICO’lardan daha kapalıdırlar.
- STO’lara yönelik projeler, ICO’lardan daha güvenilir olabilmektedir.
- Yatırımcılar bir dayanak varlığın tokenine sahip olmaktadırlar.
STO’ların Dezavantajları
- Düzenleyici kurumlardan onay almak gerekmektedir.
- Yüksek miktarlarda yatırım gerektirebilir.
- Yalnızca kurumsal yatırımcıların katılmasına izin verilebilir ve STO akredite yatırımcılarla sınırlı olabilir
IDO (Initial Decentralized Exchange Offering) - Merkeziyetsiz Platformlardan Token İhracı:
IDO, terimi dilimize “Merkeziyetsiz Platformlardan Token İhracı” olarak geçmiştir. IDO’lar merkezsiz platform üzerinden yapılan fon toplama ya da kaynak sağlama yöntemleridir. Dünyadaki ilk Merkeziyetsiz Platformdan Token İhracı 17 Haziran 2019’da Raven Protocol’ün ihracı ile gerçekleşmiştir. Raven Protocol IDO’su 500.000 USD’lık sınıra ulaştıktan sonra sona erdirilmiştir.
IDO’lar fon sağlama ve kaynak toplama açısından yeni bir yöntemdir. ICO’lara benzer şekilde bir süreç olmasına rağmen ICO’lar gibi merkezi bir sorumlu taraf bulunmamaktadır. IDO’larda merkezi bir sorumlu bulunmadığından diğer merkezsiz organizasyonlar gibi, yatırımcılar sahip oldukları varlıklar üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmaktadırlar. Bu da IDO yatırımcılarına, ekosistemdeki diğer kaynak sağlama süreçlerinden daha fazla özgürlük ve bağımsızlık sağlamaktadır.
