Projenin Adı: Holo
Projenin Belirteci: HOT
Projenin İnternet Sitesi: [https://holochain.org/](https://holochain.org/ )
Projenin Twitter Adresi: twitter.com/Holochain
Projenin İzahname Adresi: İzahname için buraya tıklayabilirsiniz.
A.Holo Nedir?
Holo, tamamen dağıtık ve eşten eşe uygulamaların geliştirilebileceği açık kaynak kodlu bir platformdur. Holochain üstüne kurulu bu platform, Proof of Work (İş İspatı) veya Proof of Stake (Pay İspatı) algoritmaları yerine Distributed Hash Table (Dağıtık Hash Tablosu - DHT) kullanarak normal blokzincir dizaynlarının ötesine geçerek ölçeklenebilirlik gibi sorunları aşmayı amaçlayan ve kişiselleştirilebilir bir çerçeve ortaya koymaktadır. Dolayısıyla Holochain, blokzincire alternatif olarak çok daha merkeziyetsiz bir kavram ve mimari teşkil etmektedir. Her ne kadar sistemin tokenı olan Holo (HOT) 2018’den beri dolaşımda olsa da sistem geliştirme aşamasındadır.
Bu inceleme Holo'yu Holochain'i merkeze alarak değerlendirecektir.
B.Holo Neler Sunmaktadır?
Bildiğimiz üzere blokzincirler küresel konsensüs gerektirmektedir, işlenen her zincir ağdaki bütün doğrulayıcılar tarafından doğrulanmaktadır. Bu durum büyük bir ölçeklenebilirlik sorununu beraberinde getirmekte ve işlem ücretlerini yükseltirken işlemleri yavaşlatmaktadır. Holochain, bütün ağın belli bir konsensüse ulaşması amacıyla tüm işlemlerin aynı şekilde depolandığı bir iş mekanizmasına dayanan blokzincir tasarımından farklı bir tasarım sunmaktadır. Bu tasarımda, “aktörler” kendi geçmiş kayıtlarını kendilerine ait hash-zincirlerinde tutmakta ve bu girdiler doğrulayıcıdan doğrulayıcıya aracısız aktarılmaktadır. Dolayısıyla blokzincir tasarımına ve onun “veri merkezli” konsensüs yaklaşımına karşın, “aktör merkezli” bir alternatif öne sürmektedir. Her faaliyetin herkes tarafından doğrulanması prensibi terk edilerek her aktörün kendi kayıtlarının tutarak bunların sadece kısıtlı bir kısmının açık blokzincire işlendiği bir sistem öne sürülmektedir. Bu şekilde hem tam merkeziyetsizlik sağlamayı hem de blokzincir teknolojilerinden binlerce kat daha ölçeklenebilir bir ağ kurmayı amaçlamaktadır.
Bu noktada Holochain ve Holo’'nun farkını ortaya koymamız gerekmektedir. Holo, hostların Holochain’de geliştirilen uygulama ve web sitelerine hostluk yaparak bunların internet kullanıcılarına sunulmasına imkân sağlayacağı bir hosting platformu ve pazar yeridir. Şirket Holo’nun uygulamalarla olan ilişkisini açıklarken bu sistemi Airbnb’nin otel ve odalar için sunmuş olduğu hosting hizmetine benzetmiş ve isteyen herkesin bilgisayarlarını aracılığıyla birer host olup gelir elde edebileceğini belirtmiştir. Burada geliştirilen uygulamalara ise hApp denilmektedir.
Hostlar; Windows, MAC veya LINUX destekli bilgisayarlarında kullanmadıkları işlem güçlerini basit bir yazılım desteğiyle bu hosting hizmetini sunmak üzere yönlendirebilecek ve karşılığında HoloFuel adı verilen tokenleri alabilecektir. Aynı zamanda kullanıcılar oldukça az enerji tüketen (15W-45W) HoloPort adı verilen tak çalıştır cihazla internet bağlantısı olduğu sürece bilgisayara dahi ihtiyaç duymadan hostluk hizmeti vererek HoloFuel kazanabilecektir.
Holo sunduğu dağıtık depolama hizmeti sayesinde hem yerleşik bulut tipi depolama hizmetlerine hem de kabul görmüş blokzincir temelli hizmetlere göre çok daha hızlı, düşük maliyetli ve güvenli uygulamalar geliştirme imkânı sunmaktadır. Dolayısıyla Facebook, Twitter, Tiktok veya Instagram gibi bir uygulama Holochain üzerinde çok daha verimli bir şekilde geliştirilebilmektedir. Büyük kurumsal şirketler ve KOBİ’lerin internet olmadığında dahi DHT sayesinde rahatlıkla faaliyetlerini sürdürebileceği Holo, bu işletmelerin bir http web sitesi aracılığıyla hizmetlerini sunabilmelerini sağlayarak internet ve Holochain arasında bir köprü kurmayı amaçlamaktadır.
C.Holo Teknolojisi
Holochain’de her uygulama, Dağıtık Hash Tablosu kullanarak ortaklaşılmış kurallar çerçevesinde bir çeşit iletişime girer ancak DNA adı verilen kendine has kuralları da bulunmaktadır. Kullanıcıların kendi hApp’lerine özgü saldırılara karşı dirençli saklama alanları, diğer bir deyişle hash zincirleri vardır. Buraya kaydedilen bilgi ortak alan olan Dağıtık Hash Tablosunda da yayınlanır. Distributed Hash Table bu doğrulayıcılar arasında eşten-eşe veri paylaşımını sağlayan birtakım ortak doğrulama kurallarının bulunduğu BitTorent benzeri bir kamusal alan olarak düşünülmüştür.
Holochain’i uygulamalı anlatmak gerekirse, Holo üstüne kurulmuş bir Twitter benzeri bir uygulama için işleyişi şu şekilde özetleyebiliriz: Kullanıcı bir mesaj yazar. Kullanıcının yazdığı mesajı, telefonu kriptografik olarak imzalar ve ardından yerel bir kopyasını kaydeder. Kullanıcı bu imzalanmış mesajı kendi kayıt defterine kaydeder ve bu uygulamayı kullanan birkaç rastgele cihazla da bunu paylaşır. Paylaşılan her cihaz kendi DNA’sına yani kendine özgü uygulama kuralları doğrultusunda bu mesajı doğrular. Uygun görülürse de mesaj geçerli olarak işaretlenir ve imzalanır. Bu şekilde bu tweet atılmış olur. Doğrulayıcı gossiping (dedikodu) adı verilen süreç içerisinde bu mesajın yedek kopyalarını üreterek diğer cihazlarla bunu paylaşır. Diğer cihazlar da benzer şekilde kendi DNA’larına göre mesajı doğrular.
Eğer mesaj herhangi bir kuralı ihlâl ediyorsa reddedilir. Aynı şekilde herhangi bir cihaz, diğerinin kötü bir veriyi doğruladığını görürse o cihazı engeller ve diğerlerine şifrelenmiş bir uyarı gönderir. Böylece o cihaz kara listeye eklenmiş olur. Bu şekilde sistem verimli veri paylaşımını sağlarken güvenliği de elden bırakmamaktadır.
Kısacası bu sistemin verimliliği, belirli bir veriyi bulmak için blokzincirde olduğu gibi her yere bakma ihtiyacını ortadan kaldırarak veriyi bulmak için tıpkı bir sözlük gibi endeks yaratmaktan gelmektedir. Daha da basitleştirmek gerekirse, kullanıcı sözlükte “portföy” kelimesini aradığı zaman bu kelimenin tabiri uygunsa “anahtarı” olan P harfine bakmak isteyecektir. Dağıtık Hash Tablosunda her verinin ve cihazın da tıpkı böyle birer anahtarı bulunmaktadır. Kullanıcı bu durumda tanıdığı cihazlardan elindeki anahtara en yakın anahtara sahip olanı bulmak için bu cihazlara soru sorar. Eğer tanıdığı cihazlar bu anahtara sahip değilse yakınlarda de sahip olan birilerini tanıyor olmaları mümkündür.
Veriyi depolarken de benzer şekilde depolanan verinin anahtarı hesaplanır ve kendi anahtarlarına yakın olan cihazlarla da bu veri paylaşılır. Dolayısıyla her cihaz hem bir kullanıcı hem de bir depolayıcıdır ve kendi muhitindeki diğer cihazlar hakkında bilgi sahibidir. Bu şekilde kendisi çevrimdışı olsa dahi komşuları onun ardında bıraktığı boşluğu doldurabilecektir.
Yani “Nezaket” kelimesinin anlamını bulmak için N harfine bakması gerektiğini bilen kullanıcı, şayet N harfi kendi muhitinde değilse N’ye yakın olabileceğini düşündüğü “P” harfinin anahtarına sahip kullanıcıya sorabilir. Anahtar kullanıcının kendi muhitinde de olabilir, bunun dışında da olabilir. Tıpkı sosyal ilişkilerde de olduğu gibi eğer bu kelimenin anlamını bilen birisi yakınlarda yoksa, kullanıcının muhitinde bunu bilen biri ya da bilen birini tanıyan birisi veya onu da tanıyan birisi mutlaka çıkacaktır. En kötü durumda, yani Dağıtık Hash Tablosu tamamen doygunluğa ulaştığında dahi maksimum 22 sıçrayışta kullanıcılar istedikleri anahtara ulaşabilecektir. Yani burada blokzincirin gösterdiği gibi herkesle paylaşılan ama belirli cihazların yazarak onayladığı dağıtık kayıt defterleri yerine herkesin kendi defterini yazıp komşularıyla bunu paylaştığı daha verimli ve kimsenin egemenlik kuramayacağı bir sistem sunmaktadır.
Aşağıdaki görsel burada bahsi geçen üç senaryoyu canlandırmaktadır. Görselin merkezinde belirli sorular sormak isteyen M karakteri ve verisine sahip olduğu muhit bulunmaktadır.
İlk senaryoda kullanıcı anlamını bilmediği “Nezaket” kelimesini, N harfi muhitinde bulunan, yani N harfinin verilerinin bir kopyasını saklayan P kişisine sormaktadır.
İkinci senaryoda ise doğrudan “Garanti” kelimesinin anlamını depolamak isteyen kullanıcı bunu o harfe daha yakın H kullanıcısına göndererek saklamasını istemektedir, böylelikle G’ye ulaşmak isteyenlerin yanıtı uzakta aramasına gerek kalmayacaktır.
Üçüncü senaryoda ise “Celâli” kelimesinin anlamını arayan M kullanıcısı, bu veri kendi muhitinde olmadığı için dağıtık hash tablosunun ilgili kısmına dair daha çok bilgi sahibi olduğunu düşündüğü A kullanıcısına bunu sorar. A kullanıcısı ise cevabın C’de olduğu yanıtını verdikten sonra M kullanıcısı soruyu asıl muhatabı olan C’ye sorarak cevabını almış olur.
D.Holo'nun Ekip ve Şirket Yapısı
Proje 2016 yılının başlarında sistem mimarisi alanında oldukça tecrübeli bir iş insanı olan Arthur Brock ve Yale Üniversitesinden bilgisayar mühendisliği lisasına sahip Eric Harris-Braun tarafından başlatılmıştır. Projenin yerel tokeni HOT’un ilk arzı 2018 Mayıs’ında gerçekleşmiş olsa da Holochain’in testnette gerçekleşen kapalı alfa testleri 2019 Mart’ında başlamıştır.
E.Holo'nun Dijital Varlık Ekonomisi
Holochain’in yerel kripto parası olan Holo, (HOT), ilk arzı 2018 yılında gerçekleşmiş bir ERC-20 tokenidir. Talep odaklı yapılan dağıtım neticesinde 177,6 milyar HOT dağıtımı gerçekleşmiştir ve bunların %75’i (133,2 milyar) kullanıcılara, %25’i ise (44,4 milyar) ekip ve şirkete dağıtılmıştır.
Metnin yayınlandığı 26 Nisan 2021 itibarıyla piyasada toplam değeri 2,35 milyar dolara ulaşan 169.164.199.065 adet HOT dolaşımdadır. Birim fiyatı 2021 ocak ayında 0,0006 dolar olan HOT muazzam bir yükselişle metnin yayınlandığı tarihlerde 0,014 dolara kadar çıkmıştır.
Sistemin çarklarını döndürecek olan ödemi aracı HoloFuel ise şu an geliştirme aşamasındadır. Saniyede milyarlarca mikro işlem gerçekleştirmesi planlanan HoloFuel, bahsettiğimiz hosting hizmetinin ödemelerinde kullanılacaktır. Piyasaya sürüldüğünde kullanıcılar ellerindeki HOT tokenleriyle HoloFuel arasında birebir değişim yapabilecektir. HOT ise Holochain ekosistemi ve kripto evreni arasında bağlantı işlevi görmeye devam edecektir.
F.Holo'nun İşbirlikleri
Holo’nun çok sayıda ortaklıklarından birisi de merkeziyetsiz finans platformu Orion’la Ağustos 2019 yılında gerçekleşmiştir. Bütün kripto piyasasındaki likiditeyi toplayıp en iyi fiyatları vererek akıllı alım satımlar yapılmasını amaçlayan Orion’un, Holochain’e alım satım ve dijital varlık platformu özelliklerinin eklenmesinde Holochain’in ortağı olacağı belirtiliyor.
Holo, 2020 Eylül ayında kendisini dünyanın küresel olarak uyumlu ilk merkeziyetsiz sermaye piyasası olarak tanımlayan AllianceBlock Protocol ile işbirliği gerçekleştirdiğini açıkladı. Mevcut yasal düzenlemeler çerçevesindeki menkul kıymet işlemlerini akıllı kontratlar üzerinden gerçekleştirmeyi amaçlayan AllianceBlock, merkeziyetsiz veri paylaşım yapısını Holochain’in dağıtık hash tablosu tasarımını kullanarak tesis edeceğini açıkladı.
G.Holo'nun Değerlendirmesi
Holochain, blokzincir veya çeşitli bulut temelli veri depolama teknolojilerini mümkün olan en merkeziyetsiz seviyeye çekmek amacıyla son derece özgün bir mekanizma ortaya koymuştur. Projenin bu kadar bilinmesine rağmen bugüne kadar bu denli yavaş ilerlemesi de bu iddialı vizyonla açıklanıyor. Bilindiği gibi bu zamana kadar çok sayıda topluluk girişimi olsa da Holochain’de geliştirilmiş tek hApp, oldukça basit bir mesajlaşma uygulaması olan Elemental’dır. Buna rağmen Holochain muazzam bir popülariteye sahip olduğunu görüyoruz. Özellikle Şubat ayından beri şirketin yaşadığı %3000 civarında büyüme ve şirketin Distributed Hash Table için patent aldığı gün içerisinde gelen %400’lük işlem hacmi artışı ve fiyat yükselişi kripto topluluğunun da Holochain’den büyük beklentileri olduğunu gösteriyor. Holochain’in vadettiklerini yerine getirip getiremeyeceğini ve aynı zamanda yatırımcılarını kazandırmaya devam edip etmeyeceğini ise zaman gösterecektir.
