Projenin Adı: Nano
Projenin Belirteci: NANO
Projenin İnternet Sitesi: nano.org
Projenin Twitter Adresi: twitter.com/nano
Projenin İzahname Adresi: İzahname için buraya tıklayabilirsiniz.
A.Nano Nedir?
Nano, eşten eşe ücretsiz işlem yapılabilen merkeziyetsiz bir kripto paradır. Bitcoin’in ölçeklenebilirlik ve beraberinde getirdiği yüksek işlem ücretiyle işlem hızı sorunlarına yanıt vermek adına 2015 yılında kurulmuştur. Kendi blokzincirine sahip olan bu koin, işlem süresini minimize edip, işlem ücretlerini tamamen ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Bütün işlemlerin kaydı yerine, yalnızca bakiyelerin kaydının tutulduğu ve her hesabın kendine özgü bir blokzincirine sahip olduğu özel tasarımıyla Bitcoin’den ve Ethereum temelli birçok projeden ayrılmaktadır.
B.Nano Neler Sunmaktadır?
Nano, sağladığı anlık işlem yapma imkânı, işlem ücreti olmaması ve sınırsız ölçeklenebilirlik özelliğiyle oldukça avantajlı bir ödeme platformudur.
Block-lattice (blok örgü) adını verdiği özel bir veri yapısına sahiptir. Bu sistem blokzincir ve Directed Acyclic Graph (Yönlendirilmiş Çevrimsiz Grafik – DAG) yapılarının bir birleşimidir. Bu mekanizmada merkezi bir blokzincirin yanı sıra kullanıcılara özel account chain (hesap zinciri) denilen blokzincirler bulunmaktadır. Alım satım yapıldığında işlem verilerini önce kullanıcıların hesap zincirlerine işlenmekte ve işlem yapıldıkça bu kişisel zincirler yeni bloklar eklenerek güncellenmektedir. Merkezi ağa ise yalnızca kullanıcıların işlem sonrası hesap bakiyeleri gönderilmekte ve bu şekilde büyük çaplı veri gönderimi engellenerek sistemin verimli bir şekilde çalışması ve işlemlerin anlık şekilde gerçekleşmesi sağlanmaktadır. Aynı zamanda bu yapı çatışmaların önlenmesini de engellemektedir.
C.Nano’nun Teknolojisi
Bahsettiğimiz gibi Nano klasik blokzincirler yerine blok örgü yapısını kullanmaktadır. Bu yapıda her hesabın kendi hesap zinciri o hesabın işlem ve bakiye geçmişini göstermektedir ve bu zincirler yalnızca hesabın sahibi tarafından güncellenebilmektedir. Bu şekilde hesap zincirleri senkronize olmaksızın anında güncellenerek işlem gerçekleştirebilmektedir. Blok boyutu minimize edilerek yayılımı oldukça kolaylaştırılmaktadır Bu sebeple doğrulayıcıların gelişmiş donanımlara ihtiyacı da olmamaktadır çünkü onların görevi büyük ölçüde işlemler için blokları kaydetmek ve ağa tekrar yayınlamaktır. Blok örgü yapısının işleyişi hakkında fikir edinmek için aşağıdaki görsele başvurabilirsiniz.
Bu protokolde bir hesaptan diğerine gönderim yapmak için iki işlem gerçekleştirilmektedir. İlk işlemde gönderen kişinin bakiyesinden gönderilen miktar düşülmekte, ikincisinde ise alan kişinin bakiyesine o meblağ eklenmektedir. Bu şekilde senkronize olma ihtiyacı gerekmeden işlemler sıralanabilmekte, işlem boyutları küçük tutulmakta, hesaplar için hayatî önem taşımayan blokların kaldırılmasına yani ledger pruning’e (defter boyutu küçültme) imkân sağlanmakta ve tamamlanmış işlemler tamamlanmamış olanlardan ayrılabilmektedir.
Burada Proof of Stake (Pay İspatı) ve Proof of Work (İş İspatı) algoritmalarının bir çeşit bir bileşimi olan Delegated Proof of Stake (Delege Edilmiş Pay İspatı) algoritması kullanılmaktadır. Her hesap zincirinde o hesaba ait hesap numarası, bakiye ve temsilci bilgisi bulunmaktadır. Ve her blok spam ve çeşitli kötü niyetli saldırıları önlemek amacıyla minimal bir İş İspatı hesaplaması gerektirmektedir, ancak bu hesaplama işlemleri basit bir bilgisayar aracılığıyla kolaylıkla gerçekleştirilebilmektedir.
Yapılan işlemlerde herhangi bir anlaşmazlık veya hırsızlık şüphesi olduğu durumlarda ise konsensüse ulaşmak amacıyla bu algoritmanın Pay İspatı tarafı, yani Open Representative Voting (Açık Temsilci Oylaması) mekanizması devreye girmektedir. Başka bir deyişle, her bir hesap belirli bir hesabı temsilcisi olarak seçerek bu temsilcilere işlemlerin geçerliliğini onaylama hakkını devretmekte, delege etmektedir. Bu sistem hakkını delege eden hesap çevrimdışı olduğunda dahi işlemektedir. Temsilciler, hesap bakiyeleriyle doğru orantılı olarak belirli bir “oylama ağırlığına” sahip olan doğrulayıcılar olarak faaliyet göstermektedir. Bu doğrulayıcılar ağın hangi işlemleri ve blokları kabul edeceğine karar vermektedir.
Herhangi bir staking (kilitleme) işlemi gerektirmeyen temsilcilik görevi diğer birçok konsensüs mekanizmasının aksine temsilciye herhangi bir gelir sağlamamaktadır. Bu oylama mekanizması geleneksel blokzincir uygulamalarının aksine maliyeti minimize ettiği için işlem ücretlerine gereksinimi ortadan kaldırmaktadır. Benzer şekilde bu metot ile işlemlerin büyük bir hesaplama yüküne ihtiyaç duymaksızın anlık ve ücretsiz bir şekilde gerçekleşmesi sağlanırken, ağdaki karar verme yetkisinin varlık sahiplerinde yoğunlaşmasını ve ağın merkezileşmesinin önüne geçilmektedir. Mevcut dizayn sonucu gelişen merkeziyetsiz yapı transaction flooding, Sybil, Penny-Spend, Precomputed PoW ve +%50 gibi kötü niyetli saldırılara karşı oldukça dirençli olduğunu göstermiştir.
D.Nano’nun Ekip ve Şirket Yapısı
Nano, daha önce Dell ve AMD gibi şirketlerde çalışmış yazılımcı Colin LeMahieu tarafından RaiBlocks adıyla kurulmuştur. Piyasalarda XRB kısaltmasıyla bilinen RaiBlocks 2018 yılında imaj değiştirerek Nano adını almıştır.
Nano Foundation (Nano Vakfı) çatısı altında faaliyet gösteren proje, amacını “bireylere mümkün olan en verimli ve erişilebilir dijital parayı sunarak onların küresel ekonomiye sürdürülebilir şekilde entegre olmasını sağlamak” olarak tanımlamaktadır.
E.Nano’nun Dijital Varlık Ekonomisi
Nano’nun sistemi içinde genesis bakiyesi bulunan bir genesis (başlangıç) hesabıyla başlatılmıştır. Genesis bakiyesi asla değişmeyen bir miktardır ve bölünerek diğer hesaplara dağıtılmıştır. Bu işlemler genesis hesap zincirine kaydedilmiştir. Sistemdeki bütün hesapların toplam bakiyesi genesis bakiyesini geçmemektedir ve bu şekilde dolaşımdaki koinler artmamak üzere sınırlandırılmıştır.
Alışıldık ICO’ların aksine Nano, isteyen bütün kullanıcıların Nano’ya adil bir şekilde ulaşımını sağlamak için CAPTCHA faucet (CAPTCHA musluğu) adını verdiği bir sistem kullanmıştır. Bu kendine özgü sistem bilgisayar sahibi herkesin dikkat ve zaman isteyen kompleks CAPTCHA testlerini yaparak koin kazanabilmesine ve bu şekilde pahalı madencilik ekipmanlarına veya ICO’lar için gerekli bir başlangıç kapitaline ihtiyaç duymaksızın NANO’ya erişebilmesine olanak sağlamaktadır. Bu sistem Ekim 2015 ve Ekim 2017 arasında devam etmiştir.
Bu sistemle planlanan arzın %39’u gerçekleştirilmiş ve 126.248.289 NANO dolaşıma girmiştir. Ekstra 7 milyon Nano da (dolaşımdaki miktarın yaklaşık %5’i) projenin geliştirilmesinde harcanmak üzere Nano Vakfı’nın geliştirme fonu için ayrılmıştır. Bu tarihten beri toplam 133.248.297 NANO dolaşımdadır ve bunların toplam değeri metnin yazıldığı 28 Ocak 2021 itibarıyla 301.523.988 dolara ulaşmaktadır.
Bahsetmiş olduğumuz genesis bakiyesi mantığı sonucu dolaşıma girmeyen koinler yakıma gitmiştir. Metnin yazıldığı tarihe kadar 207,035,867.785 NANO’nun yakımı gerçekleşmiştir. 133.248.297 NANO üst sınırı daima korunmuştur.
Mevcut NANO miktarının yaklaşık %27’si Binance, Kraken ve BitGrail gibi kripto varlık platformlarının cüzdanlarında bulunmaktadır.
F.Nano’nun İş birlikleri
Nano, farklı alanlarda hizmet veren çeşitli partnerlerle ekosistemini ve sunduğu hizmetleri genişletmeye çalışmaktadır.
2018 yılında, Estonyalı ödeme ve cüzdanlar gibi konularda hizmet kripto varlık yönetim şirketi Paytomat.com ile anlaşmıştır. Bu şekilde Paytomat kullanan oteller, restoranlar, mağazalar ve diğer çeşitli işletmelerde müşteriler doğrudan cüzdanlarındaki NANO ile ödeme yapabilmektedir.
2019 yılında başlıca siber güvenlik şirketlerinden Red4Sec ile ortaklık gerçekleştirerek şirketin güvenlik denetimlerine tabi olmuştur. Aynı yıl içerisinde VISA’ya bağlı kredi kartı ödeme sistemleri sunan İngiltere menşeli Wirex’le de anlaşılarak Wirex Visa kartıyla NANO harcamaları yapılması sağlanmıştır. Kripto tabanlı turizm startupı Travala.com da yapılan anlaşma neticesinde müşterilerinin NANO kullanarak otel rezervasyonu yapmalarına imkân sağlamıştır. Eylül 2019’da kullanıcıların kripto para kullanım alışkanlıklarını takip edebileceği ve bunlardan vergi ve muhasebe raporları elde edebileceği bir platform olan Accointing.com da NANO ekosistemine entegre edilmiştir. 2020 yılında ise online alışveriş platformu olan BidAli, NANO’yu da bir ödeme aracı olarak kabul etmeye başlamıştır.
Bunların yanı sıra NANO, Magnum Wallet, Exodus Wallet, Trust Wallet ve Atomic Wallet gibi kripto cüzdan uygulamalarıyla da faaliyet göstermeye başlamıştır ve kullanıcılar bu cüzdanlarda NANO’larını saklayabilmekte ve platformlarda işlem görmek üzere kullanabilmektedir.
G.Nano’nun Değerlendirmesi
Nano’nun blok örgü dizaynı, blok boyutlarının minimize edilmesini ve işlemlerin anında onaylanarak en kısa sürede gerçekleştirilmesini sağlamaktadır. Ücretsiz olması, yüksek verimi ve erişilebilir oluşu özellikle gelişmekte olan ülkelerin vatandaşlarının küresel ekonomiye katılımları önündeki engelleri bir nebze daha hafifletmektedir. Bu sistemin bir diğer avantajı ise merkezileşmeye yönelik teşviklerin olmaması sebebiyle ağın merkeziyetsiz yapısının daima korunabilmesidir. Bu yönüyle birçok merkeziyetsiz projenin varlık sahiplerinin tekeline geçmesinden mustarip olan hâlihazırdaki kripto topluluğuna da hitap etmektedir.
Geleneksel Proof of Work ve madencilik süreçleri gerekmediği için, doğrulayıcılar birçok ağa göre çok daha az enerji tüketmektedir. Bu durum hem doğrulayıcıların hem de diğer kullanıcıların üstündeki ekonomik yükü hafifletmekte, aynı zamanda sürdürülebilir ve çevre dostu bir ekosistem oluşturmaktadır.
