Projenin Adı: Solana
Projenin Belirteci: SOL
Projenin İnternet Sitesi: https://solana.com/
Projenin Twitter Adresi: https://twitter.com/solana
Projenin İzahname Adresi: İzahname için buraya tıklayabilirsiniz.
A.Solana Nedir?
En kısa tanımı ile Solana, oldukça hızlı, güvenli ve ölçeklenebilir bir blokzincirdir. Solana, birçok merkeziyetsiz uygulama ve platformu da içerisinde barındırmaktadır. Tüm bunların yanında Solana açık kaynak kodlu bir projedir. Solana ile ilgili fikirlerin çıkış noktası 2017 yılıdır. Solana'nın resmi olarak ortaya çıkış tarihi ise 2020 yılı mart ayında gerçekleşmiştir.
B.Solana Neler Sunmaktadır?
Dünyanın en yüksek performanslı blokzincirleri arasına adını kısa sürede yazdırmayı başaran Solana, günümüzde 65.000 TPS (saniyedeki işlem sayısı) desteklediğini belirtmektedir. Solana ağı yaklaşık 900 doğrulayıcıya sahiptir. Solana'nın blokzincir teknolojisine getirdiği en büyük yeniliklerden biri ise Anatoly Yakovenko tarafından geliştirilmiş olan Proof of History (PoH)’dir. Bu yöntem sayesinde ağdaki paydaşlar işleme tarihsel bir kayıt bırakmakta ve o işlemden sorumlu olmaktadırlar. Solana bu yöntem sayesinde yüksek ölçeklenebilirlik sunmaktadır.
Yüksek ölçeklenebilirlik, saniyede gerçekleştirilebilen işlem sayısı ile doğrudan ilişkilidir. Bitcoin saniyede en fazla 7-8 işlem gerçekleştirebilecek kapasiteye sahiptir. Ethereum ise mevcut sürümü ile saniyede 15-20 arasında işlem gerçekleştirebilmektedir. Bitcoin ve Ethereum'daki TPS (saniyedeki işlem miktarları) oldukça düşük olduğu için Solana’yı daha yakın rakipleriyle kıyaslamak daha doğru olacaktır. Aşağıdaki grafikte Solana, Avalanche ve Cosmos’un sahip olduğu TPS (saniyedeki işlem sayısı) miktarları görülmektedir. Solana 50.000-65.000 arası bir TPS’i destekleyebildiğini belirtirken Avalanche için bu miktar 4.500, Cosmos için ise 1.400’dür.
Ölçeklenebilirliğin bir diğer önemli noktası ise, yüksek işlem hızlarını olabildiği kadar düşük işlem maliyetleri ile gerçekleştirmektir. Yüksek işlem ücretleri kullanıcılar tarafından her zaman olumsuz karşılanmaktadır. Ethereum ağının son zamanlarda yaşadığı problemleri göz önüne alırsak, yüksek işlem ücretlerinin ağın kullanımını azaltabileceğini söyleyebiliriz. Solana bu konuda da rakiplerine büyük bir üstünlük sağlamaktadır. Ekosistem olarak en geniş yapıya sahip blokzincir olan Ethereum’daki ortalama işlem ücretlerinin 2021 yılı içerisinde 40 USD’lere kadar yükseldiği görülmüştür. Bu da kullanıcıların Ethereum’un rakibi olarak nitelendirilen blokzincirlere yönelmesine sebep olmuştur. Solana da bu yapılardan biridir. Solana resmi sitesini ve Solana’daki işlemleri kontrol edebildiğimiz gezgin sayfasını incelediğimizde, Solana’daki ortalama işlem ücretinin 0.0005 USD seviyelerinde olduğu görmekteyiz.
Bir blokzincir için en önemli noktalardan biri de doğrulayıcı sayısıdır. Blokzincirlerde üçlü açmaz yazımızda değerlendirdiğimiz şekilde güvenlik ve merkeziyetsizlik ağdaki paydaş sayısına oldukça bağlıdır. Bu sebeple birbirinden bağımsız ve dünyanın farklı noktalarında yer alan doğrulayıcı sayılarının çok olması blokzincirin güvenliğine doğrudan etki etmektedir. Yukarıdaki grafikte görebileceğimiz gibi Solana küresel anlamda 896 doğrulayıcıya sahiptir. Diğer bir ağ olan Avalanche 931, Cosmos ise 159 doğrulayıcıya sahiptir.
C.Solana Teknolojisi
Solana’nın teknolojisinin en önemli noktalarından biri diğer blokzincirler ile karşılaştırdığımızda sharding ya da ikinci katman çözümleri kullanmadan yüksek derecede ölçeklenebilir olmasıdır. Solana yazımızın ikinci kısmında da değindiğimiz gibi 65.000 TPS’e kadar desteklemektedir. Aynı zamanda 400 ms blok süresine sahip olan Solana, rakiplerine kıyasla yüksek verimli bir blokzincirdir. Solana’nın teknolojisinin arkasında yatan bu yeniliğin sebebi ise Proof of History’dir.
Proof of History
Proof of Work ve Proof of Stake fikir birliği mekanizmalarının en büyük problemlerinden biri doğrulayıcıların birbirini onaylaması için belirli bir zaman gerekmesidir. Bu doğrulayıcılar aralarında anlaşarak fikir birliğine ulaşmaktadır. Bu da zaman kaybına sebep olabilmektedir. Proof of History (Tarih İspatı) fikir birliği mekanizmasında bir olayın belirli bir tarihte meydana geldiğini kanıtlayan tarihsel kayıtlar oluşturulmaktadır.
Solana’nın Hızı
Solana’nın bu kadar hızlı olmasının sebebi Solana ağında bir “Lider” olmasından kaynakmaktadır. Bu liderler doğrulayıcılar arasında sürekli olarak değişim göstermektedir. Lider işlemleri en hızlı şekilde ağa yaymaktadır. Liderlerin donanım güçlerinin yüksek olması gerekmektedir. Bu da Solana ağının merkeziyetsizlik konusundaki soru işaretlerini ortaya çıkarmaktadır. Liderin donanımı ne kadar güçlü olursa Solana ağı o kadar hızlı çalışmaktadır. Merkeziyetsizlik konusundaki endişelerin sebebi ise bu liderlerin kötü niyetli olabileceğine dair yöneltilen eleştirilerdir. Ancak bu liderlerin altında doğrulayıcılar bulunmaktadır. Bu doğrulayıcılar liderleri kontrol etmektedir. Eğer doğrulayıcıların üçte ikisi ya da daha fazlası liderin kötü niyetli olduğunu fark ederse, lider görevden alınır ve başka bir doğrulayıcı lider olarak atanır. Bu sebeple Solana ağında doğrulayıcı olmak için gereken donanım gücü oldukça yüksektir. Solana web sitesinde yer alan doğrulayıcı gereksinimleri kısmındaki özelliklerden bazıları şu şekildedir:
CPU: 12 çekirdek, 2.8 GHz
Ram: 128 Gb ya da daha fazlası, 256 Gb kapasiteli anakart
Disk: 500 Gb ya da daha fazlası
D.Solana Ekip ve Şirket
Solana'nın kurucu ortağı olan Anatoly Yakovenko, Solana'dan önce yaklaşık 13 yıl Qualcomm'da görev almıştır. Bu süre içerisinde Mühendis Ekibi Uzman Yöneticisi pozisyonuna kadar yükselen Yakovenko, 2017 yılına kadar ise Mesosphere ve Dropbox şirketlerinde yazılım mühendisi olarak görev almıştır. Üniversite eğitimine 1999 yılında başlayan Yakovenko, University of Illinois'de Bilgisayar Bilimleri eğitimi almıştır.
Solana'da Baş Mühendis olarak görev alan Greg Fitzgerald ve Anatoly Yakovenko'nun University of Illinois ve Qualcomm'a dayanan ortak bir geçmişleri bulunmaktadır. Qualcomm'da 2018 yılı mart ayına kadar mühendislik görevini sürdüren Fitzgerald, bu tarihten sonra Solana ekibine dahil olmuştur. Üniversite eğitimini Bilgisayar Mühendisliği alanında tamamlayan Fitzgerald'ın uzmanlık alanları ise, yazılım dillerinin özelleştirilmesi ve dağıtık sistemlerdir.
Solana'nın kurucu ortaklarından biri olan Raj Gokal ekonomi ve finans eğitimi almıştır. Daha önce birçok projenin kuruluş aşamasında yer alan Gokal, yöneticilik konusunda da oldukça önemli deneyimlere sahiptir. 2017 yılında Anatoly Yakovenko ile birlikte Solana projesini hayata geçiren Raj Gokal, şu anda Solana Projesi'nde COO (Chief Operating Officer) görevinde bulunmaktadır.
E.Solana Dijital Varlık Ekonomisi
Solana 2017 yılında fikir olarak ortaya çıkmasından sonra ICO’sunu 2020 yılı mart ayında gerçekleştirmiştir. ICO sırasında toplam 25.660.000 USD yatırım almayı başaran Solana, ICO’da USD ve USDC cinsinden katılımları kabul etmiştir. Piyasa değeri açısından (7 Mayıs 2021 tarihi itibariyle) 18. sırada yer alan Solana, 11.581.436.267 USD’lik bir piyasa değerine sahiptir.
ICO Tarihi: Mart 2020
Token Kodu: SOL
ICO Token Fiyatı: 1 SOL = 0.22 USD
Toplam Arz: 500.000.000 SOL
F.Solana Ekosistemi ve İş Birlikleri
Solana birçok kripto para projesiyle iş birliği gerçekleştirmekte ve ekosistemini gün geçtikçe genişlemektedir. Geliştiricilerin ve sermaye sahiplerinin son dönemde ilgisini çeken Solana ekosisteminde birçok mevcut ve yeni proje yer almaktadır. Bu projeler arasında DeFi (merkeziyetsiz finans) alanında yer alan Serum, Raydium, Band Protocol ve ChainLink bulunmaktadır. Cüzdan olarak, Exodus, TrustWallet, Solletio ve Ledger gibi birçok cüzdan entegrasyonunu içerisinde bulunduran Solana ekosisteminde gelecekte birçok yeni entegrasyonun gerçekleşeceği de belirtilmektedir.
Serum (SRM)
Solana blokzinciri üzerinde inşa edilmiş olan Serum, bir DEX (merkeziyetsiz alım satım platformu) hizmetidir. Solana blokzincirinin avantajlarından faydalanan SERUM oldukça hızlı ve düşük işlem ücretleri sunmaktadır. Bir DEX olan Serum’un kendine ait bir de kripto parası bulunmaktadır. Bu kripto para da SRM’dir. Serum projesi Solana ekosistemi içerisinde önemli bir konumda yer almaktadır. Serum Solana’nın merkeziyetsiz alım satım platformu görevini yerine getirmektedir.
Raydium (RAY)
Raydium, Serum için Solana blokzinciri üzerine kurulmuş otomatik bir piyasa yapıcısı (AMM) ve likidite sağlayıcısıdır. Diğer AMM'lerin aksine Raydium, merkezi bir limit emir defterine zincir üzerinde likidite sağlar, diğer bir ifade ile Raydium'a yatırılan fonlar Serum'un emir defterlerinde bulunan limit emirlerine dönüştürülür.
Maps (MAPS)
MAPS token bir harita ve navigasyon uygulaması olan MAPSME’nin kripto parasıdır. MAPSME uygulaması kullanıcılara çevrimdışı olarak harita kullanımı sağlamaktadır. Bu uygulama aynı zamanda açık kaynak kodludur. Her kullanıcı uygulamanın iyileşmesi için katkıda bulunabilmektedir. MAPSME dünyanın birçok noktasından milyonlarca kullanıcıya sahiptir. Bu sebeple oldukça hızlı ve ölçeklenebilir bir ağa ihtiyaç duymaktadır. Bu da Solana’nın yüksek hızı ve ölçeklenebilirliği ile mümkün hale gelmiştir. MAPS tokeni Solana ağında çalışmaktadır.
Band Protocol (BAND)
Bant Protokolü, gerçek dünya verilerini ve API'ları birleştiren ve bunları akıllı sözleşmelere bağlayan zincirler arası bir veri oracle platformudur. Band Protocol ve Solana entegre bir şekilde çalışmaktadır.
Chainlink (LINK)
Chainlink ile birlikte Solana, ikili opsiyon ticareti için kullanılabilecek yüksek frekanslı bir Oracle geliştirmeyi planlamaktadır. Bu geliştirme, platformu kullanarak DeFi (merkeziyetsiz finans) varlıkları ve pazar yerleri oluşturan geliştiricilerle, Solana'nın her 400 ms'de bir fiyat güncellemesi yapan ortak modelini içermektedir.
G.Solana Değerlendirme
Solana, günümüzde blokzincirlerin yaşadığı en büyük sorunlardan biri olan ölçeklenebilirlik sorununu kurucusu Anatoly Yakovenko tarafından geliştirilen Proof of History (PoH) yöntemi ile aşmayı amaçlamaktadır. Saniyede 65.000 işlem gerçekleştirebilme ve 400 ms blok süresi ile birçok blokzincirden ölçeklenebilirlik konusunda önde olduğu görülmektedir. Solana tüm bunları aynı zamanda oldukça düşük işlem ücretleri ile gerçekleştirmektedir. Solana’daki ortalama işlem ücreti yaklaşık 0.0005 USD’dir. Ekosistem açısından da gün geçtikçe büyüyen Solana birçok DeFi (merkeziyet finans) uygulamasına da ev sahipliği yapmaktadır. Birçok olumlu özelliğinin yanında Solana ağında doğrulayıcı çalıştırmak için gereken minimum donanım özelliklerinin oldukça yüksek olması dikkat çekici unsurlardan biridir. Tüm bu özellikler değerlendirildiğinde Solana, yaptığı geliştirmeler ve yeniliklerle birlikte kripto para ekosisteminde önemli bir yere sahip olmakla kalmamış, blokzincirler arasında da birçok rakibinin önüne geçmiştir.
