Bitcoin’in 2009 yılında ortaya çıkışından bu yana kripto para ekosistemi, blokzincir teknolojisinden aldığı güçle birlikte oldukça gelişti ve büyüdü. Elbette böylesine geniş bir ekosistemin büyümesi içerisinde çözüm gerektiren birçok sorunu da beraberinde getirdi. Kripto para ekosisteminin temelini oluşturan blokzincir teknolojisi; merkeziyetsiz bir yapının yanında, şeffaflık ve varlıklara gerçek zamanlı erişim sunuyor. Sunmuş olduğu tüm bu eşsiz özellikleri ek olarak blokzincir teknolojisi, bu geniş ekosistemi taşımakta bazı güçlükler de çekiyor. Blokzincirlerde, her bloğun belirli bir işlem kotası bulunur. Bu yazımızda blokzincirlerin performansını artırmak amacıyla oluşturulmuş 2. Katman (Layer-2) çözümlerinden bahsedeceğiz.
1. Katman vs. 2. Katman (Layer-1 vs. Layer-2)
1 Katman (L1) olarak adlandırılan blokzincirler zincir içi işlemlerin gerçekleştiği ana ağlardır. 1. Katman çözümleri, sıfırdan ölçeklenebilirliği geliştirmek için blokzincir mimarisini değiştirir. Popüler L1 çözümleri, blokları parametrelendirme, sharding, fikir birliği mekanizmaları ve alternatif veri yapılarını (yani DAG) içerir. DAG'ler (Directed Acyclic Graph) imutabakat sürecini bir saniyeye düşürürken, sharding ise 1.000.000 TPS gibi dikkate değer bir aktarım hızına ulaşır. Sharding hakkındaki detaylı yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
L1 ve L2 ölçeklenebilirlik çözümleri, blokzincirlere odaklanıp odaklanmamalarına göre farklılık gösterir. L1 çözümleri blokzincir mimarisini yükseltirken, L2 çözümleri onu geliştirmek için ana blokzincirin üzerinde bir üçüncü taraf ağı oluşturur. Örneğin, Lightning Network, L1 olan Bitcoin ana ağının üzerine inşa edilmiş bir L2 çözümüdür.
L2 çözümleri ağırlıklı olarak Rollups ve Sidechains'e odaklanır. Optimistic Rollups 13 Eylül 2022 itibarıyla protokollerde kilitli 4,73 milyar USD ile en popüler çözüm olarak karşımıza çıkıyor. Optimistic Rollups’ı incelediğimiz akademi yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
2. Katman Çözümleri Nasıl Çalışır
Adından da anlaşılacağı üzere L2 çözümleri, blokzincirlerin birincil katmanlarının üzerinde çalışan farklı ağ katmanlarıdır. Birincil katman performansını optimize ederken, L2 çözümleri tabanda herhangi bir değişiklik gerektirmez; daha ziyade, akıllı sözleşmeler ya da uygulamalar olarak ana ağda kalır ve çalışırlar. Ek olarak, L2 çözümleri herhangi bir değişiklik yapmadan ana zincirle etkileşime girebilirler.
Bu sistemde, L2 sunucuları bulunmaktadır. Bu sunucuların her biri bir node, blok üreticisi, operatör veya benzer bir terimle adlandırılabilir. Node sahibi tek bir kişi veya tüm bir kuruluş olabilir, bu tamamen çözümün uygulanmasına bağlıdır. Genel olarak, L2 çözümleri üzerinde çalışırken, tüm işlemleri doğrudan blokzincire göndermek yerine yeniden yönlendirir ve L2 node’larına gönderir.
L2 çözümlerinin çeşitli uygulamaları ve farklı sonuçları olmasına rağmen, hepsi benzer hedeflere ulaşmaya çalışır: işlemleri ana ağdan çıkarmak. Bu nedenle, L2 çözümleri, işlem transfer oranını iyileştirmenin yanı sıra toplam işlem ücretini de düşürebilir. Örneğin, Bitcoin blokzinciri üzerinde çalışan L2 çözümü Lightning Network, kullanıcı çiftleri arasında blokzincir dışı ödeme kanalları oluşturur. Bu ödeme kanalları oluşturulduktan sonra, aralarında neredeyse anında para transferi yapılabilir. Bu işlem hızı ise Lightning Network’ün ilk bakiyeyi ve tüm işlemler sonunda oluşan son bakiyeyi ana ağa işlemesinden kaynaklanmaktadır. Lightning Network, kullanıcılarına aralarında ödeme kanalları oluşturma imkanı vererek, küçük miktarda sayısız işlem gerçekleştirmelerini mümkün kılar. Lightning Network yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
2. Katman - L2 Çözümleri Neden Önemli?
Ekosistemde oldukça önemli bir yer tutan L2 çözümleri; ana ağ blokzincirlerin güvenlik ve bütünlüklerini korurken, ölçeklenebilirlik ve daha az işlem bedelleri gibi özellikler sunar. Teknolojisi ve topluluğu bakımından ekosistemin en popüler blokzinciri olan Ethereum da mükemmel blokzincire ulaşmanın yollarını arıyor. Öyle ki, son aşamasına gelinen The Merge başka bir deyişle Ethereum Mainnet’in PoS mekanizmasına geçmesi de bu hedefe ulaşmak için atılan adımlardan biri. Ethereum'un Dönüşümü: The Merge Nedir? akademi yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.
L2 çözümleri arasında; Arbitrum, Loopring ve Polygon gibi önemli projeler yer alıyor. Ethereum Mainnet'in yavaş işlem sürelerine (saniyede 13 işlem) ve pahalı işlem bedellerine sahip olduğu biliniyor. L2 çözümleri; işlemleri güvenli, hızlı ve ölçeklenebilir tutan Ethereum blokzincirinin üzerine inşa edildi.
Her bir çözümün verim, işlem ücretleri, güvenlik, ölçeklenebilirlik ve elbette işlevsellik gibi dikkate alınması gereken kendi artıları ve eksileri bulunuyor. Hiçbir tek L2 çözümü şu anda tüm bu ihtiyaçları karşılamıyor ancak tüm bu yönleri iyileştirmeyi amaçlayan L2 ölçeklendirme çözümleri var; bu çözümler ise Rollup olarak tanımlanıyor.
