Otomatik piyasa yapıcı protokolü (Automated Market Maker - AMM), tüm merkeziyetsiz alım satım platformlarına (DEX'ler) güç sağlayan temel protokoldür. Otomatik bir piyasa yapıcı (AMM), varlıkların geleneksel alıcı ve satıcı piyasası yerine kripto para likidite havuzlarını karşı taraf olarak kullanarak alınıp satılmasını sağlamaktadır. Başka bir deyişle, Otomatik piyasa yapıcılar (AMM'ler), geleneksel bir alıcı ve satıcı piyasası yerine likidite havuzlarını kullanarak dijital varlıkların otomatik olarak alınıp satılmasına izin vermektedir. Protokoller, alıcıları ve satıcıları likidite ile eşleştirmek için emir defterleri yerine algoritmalar kullanmaktadır.
AMM Nasıl Çalışır?
“AMM nedir?” sorusu DeFi alanına yeni giriş yapan kullanıcıların akıllarına gelen soruların başında gelmektedir. Bu sorunun cevabını vermek için öncelikle geleneksel piyasa yapıcı mekanizmasına göz atmak gerekmektedir. Bunu bir örnek üzerinden basit bir şekilde açıklayalım. X kişisi 10.000 USD değerinde ETH’yi merkezi bir kripto alım satım platformu üzerinden almak istemektedir. Y kişisi de 10.000 USD değerinde ETH’yi merkezi bir kripto alım satım platformu üzerinden almak istemektedir. Merkezi kripto alım satım para platformunu burada X ve Y kişilerinin alım satım yapmasını sağlayan aracı konumundadır. Bu bağlamda X ve Y merkezi kripto para alım satım platformu tarafından kısa sürede eşleştirilerek süreci sorunsuz bir şekilde geçirirler. Örnek üzerinden devam edecek olursak, geleneksel borsalarda alıcı ve satıcı potansiyelinin yeterli olmaması eşleştirme sürecinin uzun sürmesine ve yatırımcıların problem yaşamasına sebep olabilir.
Otomatik piyasa yapıcılar, işlem paritelerini güçlendirmek için formüller kullanır. Örneğin, BTC-USDC bir işlem paritesidir. Bu formüller, alıcılar ve satıcılar için likit bir ticaret piyasası oluşturan akıllı sözleşmeler olarak bilinir. Tüm işlemler eşler arası sözleşme temelinde gerçekleşmektedir, böylece piyasa yapıcıların karşı taraf olarak hizmet verme ihtiyacını ortadan kaldırmaktadır.
AMM platformlarında işlem yapmak için piyasa yapıcılarına ihtiyacınız yoktur. Bunun yerine, piyasayı sizin için yapan sözleşmeyle doğrudan etkileşime girersiniz, dolayısıyla otomatik piyasa yapıcılar adı verilir. Ancak hiçbir karşı taraf olmadan, AMM kripto protokollerinde pazarı kim yaratıyor? Likidite sağlayıcıları, eşler arası işlemlerin çalışmasını sağlayan akıllı sözleşmeleri başlatır. İşlem partileri yatırarak herkes likidite sağlayıcısı olabilmektedir.
AMM'ler, varlıkları fiyatlandırmak için sabit bir ürün formülü kullanır ve bu formül şu şekildedir:
X * Y = K
X ve Y, bir likidite havuzunun varlıklarının eşit miktarlarıdır, K ise havuz likiditesinin toplam veya sabit miktarıdır.
AMM Neden Önemli?
AMM'ler, likidite sağlayıcıları için güvenli (tamamen risksiz değil elbette), istikrarlı bir yol sağlamaktadır. Bu pazarlar, aracılara ihtiyaç duymadıkları için kendi kendilerini idame ettirirler. Formüller, yatırımcılar için güvenlik ve güven sağlayan akıllı sözleşmeleri güçlendirmektedir. Algoritma güdümlü prosedürler, herkesin bir likidite sağlayıcısı olmasına veya basit ve net bir şekilde kripto para alıp satmasına yapmasına izin vermektedir. Bu durum, bir AMM'ye yatırım yapmanın risksiz olduğu anlamına gelmez, çünkü her türlü yatırımın kendine göre riskleri her zaman bulunmaktadır. Likidite sağlayıcılarının aldığı riskler biri olan Impermanent Loss hakkında detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Öne Çıkan AMM Platformları
Ekosistemde çok sayıda merkeziyetsiz alım satım platformu ortaya çıkmasına rağmen, en popüler örneklerin tümü çok benzer AMM'leri kullanmaktadır.
UniSwap
Uniswap, 2018'de geliştirilen merkeziyetsiz açık kaynaklı bir protokoldür. Ethereum blokzincirinde oluşturulan ve piyasadaki en popüler DEX'lerden biri olan UniSwap, en fazla likiditeye sahip platformlardan biri konumundadır. UniSwap detaylı incelemesine buradan ulaşabilirsiniz.
PancakeSwap
PancakeSwap, Binance Smart Chain (BSC) blokzincirinde faaliyet gösteren, kullanıcıların BEP-20 standardındaki çeşitli kripto paraların alım satımını gerçekleştirebildiği ve protokole likidite sağlayarak pasif gelir elde edebildiği otomatik piyasa yapıcı (AMM) prensibiyle çalışan bir DEX, yani merkeziyetsiz dijital varlık platformudur. PancakeSwap detaylı incelemesine buradan ulaşabilirsiniz.
