Projenin Adı: Tezos
Projenin Belirteci: XTZ
Projenin İnternet Sitesi: https://tezos.com/
Projenin Twitter Adresi: https://twitter.com/tezos
Projenin İzahname Adresi: https://tezos.gitlab.io/
A. Tezos (XTZ) Nedir?
Tezos, merkeziyetsiz uygulamaları (DApps) ve akıllı kontratları destekleyen çok amaçlı bir blokzincir platformudur. Tezos blokzincirinde yapılan değişiklikler, belirli miktarda XTZ tutan kişilerin kod önerileri sunması ve bu önerilerin ağdaki eşler tarafından oylanmasıyla gerçekleştirilmektedir. Tezos, kendi kendini değiştirebildiği için hard fork (sert çatallanma) süreçlerini tamamlaması gerekmemektedir.
B. Tezos (XTZ) Neler Sunmaktadır?
Tezos, dünyanın dört bir yanından geliştiricilerin, sanatçıların, girişimcilerin ve markaların merkeziyetsiz bir uygulama ağı oluşturup bunlarla etkileşime geçtiği, enerji tasarrufu sağlayan bir blokzincir ağıdır.
Tezos, kendini değiştirebilme (Self Amendment) özelliğine sahiptir. Bu özellik sayesinde iki farklı blokzincire çatallanma zorunluluğu olmadan ağ yükseltmelerinin yapılmasına olanak sağlamaktadır. Tezos ağının kendi kendini değiştirebilmesi sayesinde, güncellenen düzenlemelere ve teknolojik yeniliklere kendini kolayca adapte edebilmektedir.
Tezos ağındaki değişiklikler zincir üstü bir yönetim modeliyle çalışmaktadır. Blokzincirde gerçekleşen değişiklikler, doğrulayıcılar tarafından kod güncellemeleriyle aktarılmaktadır. Daha sonra paydaşlar, bu değişiklikleri onayladıklarına ya da reddettiklerine yönelik oy kullanmaktadır. Söz konusu yönetim modeli sayesinde, topluluğun oyları ile radikal değişikler yapılabilmektedir. Bu radikal değişiklikler; işlem ücretlerinin ve “baking” sürecinin değiştirilmesi gibi sistem değişikliklerini ya da diğer işlemleri de kapsayabilmektedir. Tezos ekosisteminde yer alan “baking” süreci tıpkı PoS fikir birliği mekanizmasında doğrulayıcı olmak için blokzincir ağı üzerinde belirli bir miktarda kripto para kilitleme işlemi olan “staking” süreci gibi işlemektedir. Tezos baking sisteminde her bir baker (doğrulayıcı), baking yönteminde yatırdığı mevduat karşılığında, onayladıkları bloklar için ödül kazanmaktadır.
Kasım 2020'de Tezos, gas tüketimini yaklaşık %75 düşüren Delphi güncellemesini yapmıştır. Bu güncelleme, Tezos blokzincirindeki DeFi (Merkeziyetsiz Finans) gelişimi için çok önemlidir ve zincir üstü yönetimin yenilikleri benimseme konusunda ne kadar hızlı olduğunun da bir kanıtıdır.
C. Tezos (XTZ) Teknolojisi
Tezos, merkeziyetsiz uygulamalar (DApp'ler) geliştirme ve çalıştırmanın yanında varlıkları takas etmek için de bir alım satım platformu olarak çalışmaktadır. Tezos üzerindeki akıllı kontratlar, bu protokole özel olarak tasarlanan Michelson programlama dilinde yazılmıştır. Ekosistemin yerel tokeni XTZ’dir. Tezos ağı üzerinde işlem yapmak için gas kullanmak gereklidir. Bu gas bedeli ise XTZ cinsinden ödenmektedir.
Tezos, PoS (Pay İspatı) mekanizması ile çalışan bir blokzincirdir. PoS’un bir türü olan Delegated Proof of Stake’i (Yetkiledirilmiş Pay İspatı) kullanan Tezos, bu mutabakatı kendi özelinde kullanmaktadır. Buradaki kasıt, 8.000 Tezos'un üzerinde tutan katılımcılar delege olabilmesi ve ağı "baking" (kilitleme) ve "endorsing" (onaylamak) yaparak çalıştırabilmesidir.
Yukarıda da bahsedilenin üzerine, Tezos kendi kendini sorunsuzca güncelleme ve teknolojik gelişmelere kolayca uyum sağlayabilme özelliğine sahip bir blokzincirdir. Öyle ki, Ethereum 2.0, Ethereum’un temelde bu özelliğe sahip olabilmesi için yaratılmıştır. Fakat bunu sağlayabilmek için yeni ve ayrı bir blokzincirin yaratılması gereklidir. Bunun aksine Tezos, değişiklikler yapabilir ve herhangi bir aksama olmadan çalışmasını sürdürebilmektedir.
D. Tezos (XTZ) Ekibi ve Şirketi
Tezos ağı promosyon, hibe, stratejik ortaklıklar ve Tezos ekosistemine yönelik farkındalığı artıracak diğer etkinliklerden sorumlu olan İsviçre menşeili Tezos Vakfı tarafından yönetilmektedir. Tezos ilk olarak Arthur Breitman ve Kathleen Breitman tarafından projeyi geliştirmek için kurdukları bir girişim olan Dynamic Ledger Solutions aracılığıyla yaratılmıştır. Akademisyen olarak görev yapan Breitman çifti Tezos projesini, Bitcoin’in ortaya çıkmasından tam beş yıl sonra 2014 yılında geliştirmeye başlamışlardır.
E. Tezos (XTZ) Dijital Varlık Ekonomisi
Tezos, Temmuz 2017'de bir İlk Coin Arzı (ICO) düzenleyerek 232 milyon USD toplamıştır. Tezos'un ICO'su bugüne kadarki en büyük ICO'lardan biridir. Bu ilk arzın %80'i yatırımcılara giderken, %20'si Tezos Vakfı ve Dynamic Ledger Solutions arasında eşit olarak bölünmüştür.
F. Tezos (XTZ) İş Birlikleri
Tezos ağı, kurulumundan sonra çeşitli projeler ve markalarla iş birliği yapmıştır. Dünyaca ünlü futbol kulübü Manchester United, Tezos ile sponsorluk kapsamında iş birliği yapmış ve iş birliği kapsamında Tezos ismi Manchester United’ın satışta olan ürünleri, malzemeleri ve sponsorluk tesisleri alanlarında yer alacağını duyurmuştur.
Tezos, Avrupa'nın önde gelen e-spor organizasyonu Team Vitality ile iş birliği yapmıştır. İsviçre menşeili B2B İşlem Bankası Incore, Tezos'a dayalı yeni dijital finansal ürünler tanıtmak için yeni bir iş birliği yaptığını duyurmuştur.
Popüler bilgi işlem motoru sağlayıcısı Wolfram Alpha'nın kripto para merkezli bölümü olan Wolfram Blockchain Labs, blokzinciri ile iki yönlü bir arayüz sağlayarak platformuna Tezos entegresyonu eklemiştir.
G. Tezos (XTZ) Değerlendirmesi
Geliştirmelerin yapılmasına ve oylama sürecine yönelik benzersiz yaklaşımı Tezos ağını diğer rakip blokzincirlerinden ayıran en önemli özelliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu özelliği sayesinde ekosistem içerisinde gelecek vadeden projelerden biri olarak anılan Tezos ağı, Ethereum'la aynı seviyede ağ hareketliliğine ve DApp geliştirilme sayısına henüz sahip değildir.
Tezos blokzinciri, merkeziyetsiz uygulamalar geliştirmek isteyen kullanıcılar için tercih edilen ağlardan biridir. Bugüne kadar, platform üzerinde inşa edilmiş çeşitli projeler bulunmaktadır. Bu projelere örnek olarak, Bitcoin’i tokenleştirmeyi amaçlayan merkezi olmayan bir finans uygulaması olan tzBTC'yi ve merkezi olmayan bir sigorta piyasası olan Tezsure’u gösterebiliriz.
