Açılımı Non-Fungible Token olan NFT kavramı benzeri olmayan, eşsiz ve değiştirilemez anlamlarına gelmektedir. Blokzincir teknolojisine dayanan dijital varlıklardır. Örnekle açıklamak gerekirse, bir Bitcoin herhangi bir Bitcoin ile denktir, kullanım değeri aynıdır ve dileğiniz gibi takas edebilirsiniz. NFT’ler ise bir tür dijital orijinallik sertifikası gibidir ve her biri birbirinden farklıdır. Bu sebeple birbirinin yerine geçemez ve takas edilemez. Fotoğraflar, videolar, ses ve diğer dijital dosya türleri gibi sanat, koleksiyon, emlak gibi birçok öğeyi temsil etmek için kullanılabilirler. Bir NFT’nin değeri nadirlik ve benzersizlik oranlarına göre belirlenir.
Bazı çevreler NFT serüvenini 2012’de ortaya çıkan “colored coins”e dayandırmaktadır. NFT’ler gibi hemen hemen her türlü varlık, sözleşme ve dijital imza colored coins kullanılarak temsil edilebilir. Üçüncü bir şahsa ihtiyaç duyulmadan dijital olarak saklanabilirler. Özellikle çoklu imza işlemleri gibi güvenli depolamalar için toplanabilir. Merkezi yetkilendirmeye gerek kalmadan dijital olarak yeni bir sahibine aktarılabilirler.
Her NFT farklı yapıya sahip olması nedeniyle çeşitli kullanım alanlarına sahiptir. Örneğin, gayrimenkul ve sanat eseri gibi fiziksel varlıkları dijital ortamda temsil etmek için NFT ideal bir araçtır. Bu dijital varlık türünün teknolojisi blokzincire dayanmaktadır. Bu sebeple merkezi yapıların aracı mekanizmalarını ortadan kaldırmak, işlemleri basitleştirmek, sanatçıları izleyicilerle buluşturmak ve kimlik yönetimi, oyun, lojistik, gayrimenkul gibi birçok alanda kullanılmak üzere uyarlanabilmektedir. NFT’lerin bir diğer önemli niteliği de yeni pazarlar yaratmasıdır.
- Oyun
Blokzincir teknolojisinin oyun alanında (GameFi) aktif olarak kullanılmasıyla birlikte NFT'ler de oyun geliştiricilerinden büyük ilgi gördü. Oyunculara birçok açıdan fayda sağlayan NFT’leri kullanarak oyun içerisinde yeni öğeler yaratabilir, satın alabilir, takas edebilir ve bunları satarak ticaret yapabilirsiniz. İşlemler ve oyun içi satın almalarla birlikte NFT'ler ve blokzincir teknolojisine fayda sağlayabilecek milyar dolarlık bir oyun sektörü ortaya çıkmıştır.
Oyun alanındaki NFT kullanımlarını ele aldığımızda Axie Infinity başarılı bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Axie Infinity’nin yapısını ve içinde barındırdıklarını ele alacak olursak, Pokémon, CryptoKitties gibi kart oyunu yapısına sahip farklı ögeleri bir araya getiren bir blokzincir altyapılı oyun platformu olarak düşünebiliriz. Axie içerisinde NFT’ler mevcuttur. Bu NFT’leri cüzdanınızda tutabilir ya da herhangi bir Ethereum adresine transfer edebilirsiniz. Ayrıca blokzincir tabanlı bir pazar yerinde diğer oyuncularla takas edebilirsiniz. En önemlisi de Axie de play to earn (oyna-kazan) sistemiyle oyuncu olarak gelir elde edebilirsiniz.
- Sanat Eserleri
Sanat eserleri yüzyıllardır yüksek miktarda paralara alınıp satılmaktadır. Bir sanat eserini önemli kılan taşıdığı sanat değerinin haricinde benzersiz, orijinal ve özgün olmasıdır. Bir sanat eserinin orijinalliğini ispatlamak için birçok farklı teknik kullanılmaktadır. Ancak kimi zaman bu teknikler uygulansa bile hatalar meydana gelebilmektedir. Buna istinaden sanat eserlerinin dijital ortamda özgünlüğünün korunmasını blokzincir teknolojisine sahip olan NFT’ler mümkün kılmaktadır. NFT olarak dijital ortam varlığına dönüştürülen sanat eserleri dijital pazaryerlerinde alıcılarla buluşmak üzere satışa sunulmaktadır. Pazaryerleri sanatçılar, müzisyenler, spor hayranları, oyun meraklıları, popüler kültür takipçileri ve koleksiyoncular gibi çok çeşitli kitlelere hitap eden tarz, format ve konu açısından farklılık gösterirler. Örneğin; Axie Infinity Market oyun tabanlı NFT’lerin satıldığı bir pazaryeri platformudur.
NFT pazaryerlerinden bazıları şunlardır;
- OpenSea
- Rarible
- Babylons
- Mintable
- Foundation
- Nifty Gateway
- SuperRare
- Known Origin
- NBA Top Shot
- DraftKings Marketplace
- Axie Infinity Market
- NBA Top Shot
Dünyanın en pahalı NFT eseri ünvanını taşıyan “The Merge”, Pak adlı bir dijital sanatçı tarafından yaratılmıştır ve NFT pazar yeri Nifty Gateway’de 91.8 milyon dolara satılmıştır. Satıldıktan sonra 28.983 alıcıya dağıtılan bu eser toplamda 312.686 parçaya bölünmüştür.
Dijital sanatçı Beeple'ın bir grup NFT'si Christie's müzayede evinde açık artırmaya çıkarıldı. Bu koleksiyon içerisindeki "Everydays - The First 5000 Days" adlı NFT sanat eseri 69 milyon doların üzerinde bir rakama satıldı. Şimdiye kadar satılan en pahalı NFT eserilerinden 2.si olma özelliğini taşımaktadır. "Everydays - The First 5000 Days" Beeple'ın ilk 5.000 günlük çalışmasından oluşan bir kolajdır. NFT’lerin ana akımda fark edilirliğini arttırdığı için önemli sanat eserlerinden biridir.
- Koleksiyonlar
Dijital sanat eserlerinin yanı sıra NFT’ler koleksiyon olarak da kullanılmaktadır. Bu koleksiyonlar Opensea, Rarible, SuperRare gibi pazar yerlerinde satışa sunulmaktadır. Koleksiyonluk NFT’lerin ilki olarak nitelendirebileceğimiz bu alandaki ürün Jack Dorsey'nin ilk tweetinin NFT haline getirilmesidir. Jack Dorsey, NFT'yi tweet'leri tokenlaştıran bir platform olan Valuables aracılığıyla sattı. Devamında ise birçok tweet tokenlaştırılarak satıldı. Bu yeni ana akım haline gelen koleksiyon NFT’leri dünyada ciddi anlamda ilgi çekti.
En bilinen NFT koleksiyonlarından bazıları şunlardır:
- CryptoPunk,
- Doodles,
- The Sandbox,
- Bored Ape Yacht Club
- Decentraland
- CryptoKitties
Bored Ape Yacht Club NFT’lerine spor dünyasından sahip olan bazı ünlü isimler; La Melo Ball, Stephen Curry, Dez Bryant ve Von Miller, Tyrese Haliburton, müzik dünyasından sahip olan bazı ünlü isimler; DJ Marshmello, Lil Baby, KSI, Timbaland, Linkin Park’tan Mike Shinoda, Post Malone, DJ Khaled, Steve Aoki, Eminem, show dünyasından Jimmy Fallon. CryptoPunk koleksiyonu, insanları, zombileri, uzaylıları ve maymunları içeren çok çeşitli tasarımlardan oluşmaktadır. Ayırt edici özelliklerin kombinasyonu ne kadar benzersiz olursa, CryptoPunk NFT’si o kadar nadir olarak kabul edilmektedir. Ana akım haline gelen NFT’ler kurumsallar tarafından da dikkat çekti. Buna örnek olarak, ödeme sistemleri devi Visa “CryptoPunk #7610” NFT’sini 160 bin dolara satın aldı.
CryptoPunk NFT’sine sahip olan bazı ünlüler; Jay-Z, Serena Williams, Heidi Klum, Snoop Dogg, Jason Derulo, Steve Aoki, DJ Marshmello.
- Finans
NFT’ler birçok alanda olduğu gibi finans alanında da aktif rol oynar ve özellikle merkeziyetsiz finans (DeFi) sisteminin içinde önemli fırsatlar sunar. JustLiquidity’nin sunduğu hizmetler içindeki NFT sistemi buna örnektir. NFT sistemi staking modeli ile çalışmaktadır. Kullanıcılar belirli miktardaki NFT’yi belirli bir süre boyunca stake eder. Daha sonraki aşamada ilerleyebilmek için bir NFT satın alır. NFT’ler bir nevi geçiş bileti olarak görevlendirilir. Kişinin bir sonraki aşamaya geçerken satın aldığı NFT’yi kullanması gerekmektedir ve kullanım sonrası bu NFT görevini tamamlayarak yok olur.
- Müzik
Sanat eserlerinde olduğu gibi müzik alanında da telif hakları konusunda birçok müzik icra eden kişinin geçmişten günümüze kadar sorunlar yaşadığı bilinmektedir. NFT’ler ise burada nokta atışı bir çözüm yolu sunmaktadır. Bir NFT’ye ses dosyası ekleyerek koleksiyonluk bir müzik eseri yaratabilirsiniz. Blokzincir tabanlı platformlarda müzik eserlerinizi listeleyebilir ya da NFT ile müzik eserinizi takip ederek güvenli bir satış stratejisi izleyebilirsiniz.
Müzik piyasasında Clarian “Whale Shark” adlı albümünü NFT formatında yayımladı. Linkin Park grubunun kurucularından ve hala üyesi olan Mike Shinoda’da bu zincire katılanlar arasındadır ve “One Hundredth Stream” adlı şarkısını NFT formatında bir web sitesi üzerinden açık artırma ile satışa çıkardı. Kings of Leon grubu Mart 2021'de NFT formatında bir albüm çıkardı.
- Lojistik
Blokzincir teknolojisinin açık kaynaklı ve şeffaf olması en önemli özelliklerinden biridir. Birçok alanda blokzincir teknolojisinin entegrasyonun yapılması ve güvenli ortamın yaratılması mümkündür. Blokzincir üzerinde yaratılan NFT’ler bu sebeple şeffaf, güvenli ve düzenli bir ortam sağlamaktadır. Tüm bu özelliklere sahip olmasıyla birlikte NFT’ler tedarik zinciri alanında kullanılabilir. İthalatı veya ihracatı yapılan gıda, tekstil, ilaç vb. gibi fiziki ürünlerin birçok bakımdan takibi ve kontrolü rahatlıkla yapılabilir. Bir ürünün nerede ne kadar süre ile muhafaza edilmesi gerektiğini, içerisinde kaç adet ürün olduğunu, ürünün üretim yerini, nereden nereye yolculuk yaptığını, hangi depoda kaç adet bulunduğunu NFT’ler sayesinde öğrenebiliriz. Bu sistemin tedarik zincirine eklenmesi mümkündür.
- Sağlık Hizmetleri
Blokzincir teknolojisi kullanılarak oluşturulan NFT'ler sağlık hizmetleri anında da dijital sözleşmelerle kullanılabilir. Sağlık hizmeti veren kurumlar ya da kişiler tarafından NFT’ler bir araç olarak kullanılabilir. Kurumlar ve doktorlar, hastaların kişisel sağlık bilgileri üzerinde daha fazla kontrol sahibi olabilirler. NFT dijital sözleşmeleri, hastaların kendi kişisel sağlık bilgilerine kimlerin erişebileceğini belirleme ve bu bilgilerin nasıl paylaşıldığını takip etme imkanı sunabilir. Bu düşünce üzerine araştırmalar yapan, Teksas’ta bulunan Sağlık Bilimleri Üniversitesi Baylor Tıp Fakültesi’ndeki bilim adamları, NFT’lerin sağlık endüstrisine uyacak şekilde kullanılabileceğini belirtti.
NFT’lerin 2020 yılından bu yana giderek popülerleşen bir ekosistem ürünü haline geldiği açık. NFT’ler kullanım ve entegrasyon alanı oldukça geniş ürünlerdir. Gelecekte de oldukça popüler ve çözüm sunucu alternatiflerle karşımıza çıkması kaçınılmazdır. Kripto para endüstrisinin bu önemli ürünü fikir seviyesinde pratik çözümler sunsa da küresel olarak henüz yeterince hayata geçirilmesi için zamana ihtiyacı vardır.
