Projenin Adı: 1inch
Projenin Belirteci: 1INCH
Projenin İnternet Sitesi: 1inch.io
Projenin Twitter Adresi: twitter.com/1inchnetwork
Projenin İzahname Adresi: İzahname için buraya tıklayabilirsiniz.
A. 1inch Nedir?
1inch, kullanıcıların merkeziyetsiz kripto para platformlarında (DEX’lerdeki) ve likidite protokollerinde bulunan en uygun fiyatlarla alım satım yapabilmesini sağlayan bir DEX toplayıcıdır. Diğer bir deyişle, kripto para işlemi yapmak isteyen kullanıcıyı uygun fiyatı bulmak için piyasadaki Uniswap, Curve, Bancor, 0x ve Oasis gibi çok çeşitli platformlara tek tek bakma zahmetinden kurtarmakta ve alım emrini gerektiğinde bu platformlara dağıtarak aynı anda birden çok platformdan en uygun fiyatlarla işlem yapılmasını sağlamaktadır. Aynı zamanda kendi likidite havuzları da bulunan platform, isteyen kullanıcıların likidite sağlayarak pasif gelir elde etmesine imkân vermektedir. 1INCH, protokolün yönetim tokenidir. Çıkış itibariyle Ethereum blokzincirinde faaliyet göstermekle birlikte ağdaki yükselen gas ücretlerinden ötürü Binance Smart Chain ve Polygon'da da faaliyet göstermeye başlamıştır.
B. 1inch Neler Sunmaktadır?
Piyasadaki en uygun fiyatlar
Uniswap, Curve ve Pancakeswap yazılarımızda AMM (otomatik piyasa yapıcı) algoritmalarıyla çalışan merkeziyetsiz kripto para platformlarının, yani DEX’lerin merkezi borsalardan farklı olarak, kaydolmaya veya kripto varlıkları platforma yüklemeye gerek kalmadan likidite havuzları vasıtasıyla kripto alım satımına imkân verdiğinden bahsetmiştik. Her platform kendi sistemi içerisinde bu alım satımların yapılmasını sağlarken aralarında belirli fiyat farklılıkları gözlemlenebilmektedir. Örneğin 1 ETH fiyatı Uniswap’ta 2550 dolar iken Kyber’da 2490 olabilmektedir. Bu fiyat farklılıkları arbitraj fırsatları yaratmakta ve arbitrajcılar yardımıyla fiyatlar birbirine yaklaşmaktadır.
1inch, bir DEX toplayıcısı olarak çok sayıda DEX’i tek bir platformda birleştirmektedir. Kullanıcıların uygun fiyatlar için çok sayıda DEX’i taraması gerekirken 1inch bunu tek işlemde gerçekleştirir. Pathfinder (Yol bulucu) adlı keşif ve yönlendirme algoritması token alım satımı için piyasadaki en verimli “yolu” bulmaktadır ve kullanıcılar en kısa sürede en uygun fiyattan alım satım yapabilmektedir. Pathfinder algoritması, Ethereum’da 50, Binance Smart Chain’de 20’den fazla likidite kaynağına ulaşmaktadır.
Düşük slipaj
Aynı zamanda DEX’lerde sıklıkla karşımıza çıkan slipaj kaybını da minimize etmektedir. Slipaj kaybı, kullanıcının işlem alım emrini verdiği ve eline geçen token fiyatı arasındaki farktan ötürü oluşmaktadır. Uniswap yazımızda slipaj kaybının merkeziyetsiz platformlarda nasıl gerçekleştiğine dair bilgi bulabilirsiniz.
Yapılan işlemin büyüklüğü slipajı artırmaktadır. Yani işlem ne kadar büyükse kullanıcının swap emri verdiği fiyata göre eline daha az miktarda token geçmektedir. Aynı zamanda İşlem yapılan havuz ne kadar büyükse slipaj kayıpları o kadar azalmaktadır. Kullanıcı 1 dolardan 1000 adet X tokeni almak istediğinde eğer likidite düşükse bu işlem X tokeni fiyatını artıracaktır ve kullanıcı X tokenleri için 1 doların üstünde fiyat vermiş olacaktır.
Dolayısıyla büyük hacimli işlem yapmak isteyen kullanıcılar ciddi slipaj kayıpları yaşayabilmektedir. 1inch buna çözüm olarak aynı alım emrini birden çok DEX’e dağıtarak farklı platformlardan yaptığı parça parça alımlarla bu kaybı minimize etmektedir. Bu durum aynı zamanda alımların piyasa fiyatları üzerinde yarattığı volatilite etkisini de azaltmaktadır.
Mooniswap AMM (1inch Liquidity Procotol)
1inch, Ağustos 2020’de geliştirmiş olduğu Mooniswap adlı otomatik piyasa yapıcı protokolüyle AMM’lere karşı farklı bir bakış açısı geliştirmiştir. Uniswap’ın getirmiş olduğu AMM, fiyat dengesini sağlama görevini tümüyle arbitrajcılara bırakırken slipaj kayıplarından oluşan kazançları arbitrajcılar kazanmaktadır. Mooniswap protokolü ise alım satım işlemleri sonucu değişen fiyatları anında göstermek yerine belirli zaman arlıklarıyla güncelleyerek** slipaj kayıplarını havuzda tutmayı** ve bu şekilde arbitrajcıların avantajlarını azaltarak likidite sağlayıcıların kazançlarını artırmayı amaçlamıştır.
Mooniswap 1Inch V2’nin çıkışıyla birlikte güncellenmiştir ve Mooniswap yerine 1inch Liquidity Protocol adıyla protokol tek bir isim altında faaliyete devam etmiştir.
1INCH Tokeni
Platform yönetim tokeni olarak 1INCH tokenini 2020 24 Aralık tarihinde Noel hediyesi olarak dağıtmıştır. 15 Eylül 2020 tarihinden önce platformda işlem yapmış veya 24 Aralık tarihine kadar toplamda en az 20 dolar değerinde dört işlem yapmış olan kullanıcılara dağıtılan 1INCH tokeni yeni ve piyasadaki değişen koşullara en kısa sürede adapte olmak amacıyla üretilen “anlık” bir oy verme sistemini beraberinde getirmiştir. Merkeziyetsiz otonom organizasyon (DAO) modeli doğrultusunda “Anlık yönetim” denilen bu mekanizmada token sahibi herhangi bir giriş alt limiti olmadan protokol yönetimine dair sayısız konuda karar verebilir. 1INCH tokenlerini kilitleyen (staking gerçekleştiren) kullanıcılar şu konularda karar verebilir:
Spread Surplus (Marj Fazlası)
1inch yol gösterici algoritması en uygun fiyatları ararken alım-satım emrinin verilmesinden emrin gerçekleşmesine kadar geçen kısa sürede fiyat değişiklikleri olabilmektedir. Eğer yapılan alım satım işleminde gerçekleşen fiyat emir verilen fiyattan daha iyi olduğunda ortaya belirli bir marj fazlası çıkmaktadır. Bu miktar platforma referans veren kullanıcılara dağıtılır ve detayları 1INCH tokeni sahipleri tarafından belirlenir.
Havuz Yönetimi
1INCH token sahipleri her havuza özel işlem ücretlerine, fiyat etkisi ücretleri ve sonlanma sürelerine karar verebilmektedir.
Atölye Yönetimi
1INCH token sahipleri bütün havuzlarda ortak olan genel işlem ücretleri, fiyat etkisi ücretleri, sonlanma sürelerine, referans ve yönetim ödüllerine karar verebilmektedir.
Sonlanma süresi (decay period), Mooniswapla gelen fiyat güncelleme aralıklarıdır. Marj fazlasını artırarak likidite sağlayıcılarının gelirlerini artırır ve front-running saldırılarından kullanıcıları korur. 1INCH tokeni kilitleyen kullanıcılar 1 ila 5 dakika arasında olmak üzere bu süreyi belirleyebilir.
Fiyat Etkisi Ücreti (price impact fee), her alım satım işleminde fiyat etkisine bağlı olarak belirlenen dinamik bir işlem ücretidir. Fiyat etkisi, likidite havuzlarıyla çalışan protokollerde yapılan alımın büyüklüğüne bağlı olarak yaşanan fiyat değişikliğidir. Slipajın sebeplerinden birisidir.
Yönetim ödülü, 1INCH tokenlerini kilitleyen kullanıcılara protokol yönetimine katılmaları karşılığında işlem ücreti veya fiyat etkisi ücretinden bağısız olarak verilen ödüldür.
Referans ödülü, protokole kullanıcı ve işlem hacmi getiren uygulama ve cüzdanlara 1INCH tokeni olarak dağıtılır.
Chi Token
1Inch protokolü kullanıcılara fiyatı Ethereum gas ücretlerine endekslenmiş Chi tokenlerini satın alma imkânı vermektedir. Bilindiği gibi gas ücretleri Ethereum fiyatı ve ağın yoğunluğuna göre ciddi değişiklikler gösterebilmektedir. Kullanıcılar gas fiyatları düşükken Chi tokeni alıp yüksek olduğunda bu tokeni satarak gas ücreti anlamında ciddi tasarruf edebilmektedir. Aynı zamanda işlemlerde Ether yerine Chi tokeni yakma opsiyonunu kullanarak gas ücretlerini %50’ye kadar düşürebilmek mümkün olmuştur.
Pasif Gelir
Protokol en iyi fiyatları bulmanın yanı sıra, Uniswap ve diğer protokollerde olduğu gibi kullanıcıların kendi oluşturduğu token havuzlarına likidite sağlayarak APR (annual percentage yield - yıllık yüzde getiri) olarak hesaplanan bir pasif gelir elde edebilmelerini sağlamaktadır.
Likidite Madenciliği Programları (Liquidity Mining Programs)
1inch protokolü, yapmış olduğu airdrop dışında token dağıtımı gerçekleştirmek için belirli aralıklarla likidite madenciliği programları gerçekleştirmektedir. Bu programlar dahilinde belirtilen havuzlara likidite sağlayan kullanıcılar karşılığında 1INCH tokeni almaktadır.
Çoklu Zincir Desteği
Ethereum blokzincirindeki yoğunluk ve beraberinde getirdiği yüksek gas ücretleri kullanıcılar için geçtiğimiz yıl içerisinde ciddi maliyet artışına sebep olmuştur. Bu sebeple 1inch protokolü ölçeklenebilirlik sorunlarını aşarak kullanıcıların düşük gas ücretleriyle de işlem yapabilmesi için Binance Smart Chain (BSC) ile entegrasyon başlatmıştır. Bu şekilde kullanıcılar Pancakeswap, Burgerswap ve Venüs gibi protokollere de ulaşabilmiştir.
2021 Mayıs ayında ise önceden Matic olarak da bilinen Polygon’la yaptığı iş birliği neticesinde bu ağda bulunan platformları da destekleyeceğini açıklamıştır.
1inch Cüzdan
Şimdilik yalnızca iOS kullanıcılarına açık olan 1inch Wallet (cüzdan) uygulamasıyla kullanıcılar platformun sunduğu bütün hizmetlere kolay bir şekilde mobil uygulama aracılığıyla erişebilmektedir. Şu aşamada depolama, gönderim ve alım satım işlemleri için kullanılabilen cüzdanın yakında kilitleme, likidite havuzları ve yönetim özelliklerini destekleyeceği ekip tarafından paylaşılmıştır.
C. 1inch’in Ekip ve Şirket Yapısı
2019 yılında ETHNewYork hackatonu süresinde Sergej Kunz ve Anton Bukov tarafından geliştirilmiştir. Binance Labs, Galaxy Digital, Greenfield One, Libertus Capital, Dragonfly Capital, FTX, IOSG gibi çok sayıda kuruluştan topladığı 2,8 milyon dolarlık yatırımla birlikte 2020 yılının Ağustos ayında piyasa çıkmıştır.
Aralık 2020’de Pantera Capital yönetiminde gerçekleşen A serisi yatırım turlarında 12 milyon dolarlık bir yatırım daha almayı başarmıştır.
D. 1inch’in Dijital Varlık Ekonomisi
Protokolün yönetim tokeni olan 1INCH, bahsedildiği gibi airdrop yoluyla ve likidite madenciliği programlarıyla topluluğa dağıtılmaktadır. Toplam arzı 1.500.000.000 adet olmak üzere piyasada toplam değeri yazının yayınlandığı tarih itibarıyla 494.133.184 ABD dolarına ulaşan 167,510,518.17 adet 1INCH tokeni dolaşımdadır.
25 Aralık’ta dağıtılan ilk miktar toplam arzın %6’sını oluşturmuştur. Toplam arzın %30’u kullanıcıları protokol yönetimine katılmaya teşvik etmek amacıyla dört yıl boyunca düzenli olarak dağıtılacaktır.
Aynı 4 yıllık periyot içerisinde toplam arzın %14,5’i protokolün gelişimine ayrılarak verilecek hibeler ve geliştirici ücretleri gibi masraflar için ayrılmıştır.
E. 1inch’in İş Birlikleri
Popüler bir protokol olan 1inch çok sayıda iş birliğiyle hizmet kapsamını geliştirmektedir.
İçinde bulunduğumuz mayıs ayı ortalarında merkeziyetsiz finans ve itibari para birimleri, borsa hisseleri ve bonolar gibi geleneksel finans yatırım araçlarıyla merkeziyetsiz finans dünyası arasında köprü vazifesi gören OpenDAO ve alım satım, NFT pazarı ve token üretim platformu Omni’yle yapılan iş birliği neticesinde 1inch token sahipleri tokenlerini OmniCOMP’a kilitleyerek stablecoin üretebilme şansı yakalamıştır. Bu şekilde 1inch token sahipleri için ekstra bir kazanç alanı oluşmuştur.
2020 yılında Chainlink’le iş birliği yaparak, Chainlink’in fiyat oraclelarını kendi kullanıcı arayüzüne entegre ederek kullanıcıların bakiyelerini ve token değerlerini piyasa koşullarındaki en gerçekçi seviyelerde öğrenmelerini sağlamıştır.
F. 1inch’in Değerlendirmesi
1inch, oldukça kompleks bir görevi basit ara yüzü sayesinde kullanıcıların rahatlıkla gerçekleştirebileceği bir forma getirerek merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemindeki büyük bir boşluğu gidermiştir. Pathfinder algoritması kullanıcıları büyük bir zahmetten kurtarırken hâlihazırdaki merkeziyetsiz platformlardan çok daha verimli bir mekanizma ortaya koymuştur. Mooniswap’la birlikte gelen AMM’i de (otomatik piyasa yapıcısı) da benzer şekilde piyasadaki birçok AMM’den farklı olarak büyük hacimlerle işlem yapan arbitrajcıların aksine likidite sağlayıcılarının faydasına çalışan bir likidite protokolü sunmaktadır.
Gititkçe artan kullanıcı sayısı ve kapsadığı likidite protokolleriyle 1inch, DeFi evreninin demirbaşlarından biri olmuştur. Polygon ve Binance Smart Chain ağlarıyla da entegre olarak faaliyet göstermeye başlaması protokolün gelecekte yeni blokzincir ağlarıyla da iş birliğine gideceği beklentisini oluşturmaktadır.
