İnceleme: Uniswap v3

Uniswap ve v3

Geçtiğimiz ocak ayının ortasında duyurusu yapılan Uniswap v3’ün içeriğiyle ilgili belirsizlik nihayet geçtiğimiz hafta protokolün yaptığı resmi paylaşımla sona erdi. 2018 yılında Hayden Adams tarafından Ethereum Vakfından alınan bir hibeyle kurulan ve merkeziyetsiz borsa (DEX) kavramının merkeziyetsiz finans (DeFi) ekosistemine yerleşmesine öncülük eden Uniswap 2020 yılının mayıs ayında yepyeni özellik ve geliştirmeleri beraberinde getiren Uniswap v2’yi piyasaya sürmüştü.

Uniswap protokolünün otomatikleştirilmiş piyasa yapıcısının optimize edilmesiyle kullanıcılara sunulan çok sayıda kolaylık ve likidite sağlayıcılarına verilen avantajlar, 2020 yazında DEX’lerin işlem hacimlerinin %700 artmasıyla yaşanan DeFi patlamasında Uniswap’ı bu hareketin amiral gemisi hâline getirdi. Eylül ayına gelindiğinde DEX’lerde gerçekleşen toplam 30,4 milyar dolarlık işlem hacmin %63’ünü Uniswap tek başına karşılıyordu. V2’nin çıkışından bu yana gerçekleştirdiği toplam 135 milyar doların üstündeki işlem hacmiyle yalnızca DEX’lerle deği merkezi dijital varlık platformlarıyla da yarışabilecek bir seviyeye ulaştı.

(Kaynak: The Block Crypto Data)

DeFi ekosisteminin odağında olma konusundaki iddiasını sürdüren Uniswap, Ocak ayında duyurusunu yaptığı v3 güncellemesine dair detayları 23 Mart tarihinde yayınladığı blog postu ve izahnemesiyle kamuoyuna tanıttı. Bilindiği üzere kripto topluluğu bu içeriği uzun süredir bekliyordu. Daha duyuruların ilk yapıldığı tarihlerde 2020 Eylül’ünde protokolün airdropla dağıttığı ve 21 Ocak tarihinde 7,10 dolar değere ulaşan UNI tokeni 30 Ocak tarihine kadar %180’lik bir artışla 20 dolar seviyesini gördü. Yazının yayınlandığı tarih itibariyle UNI 30,05 dolar seviyelerinde bulunuyor.

Uniswap v3 ne getiriyor?

Peki herkesin beklediği Uniswap v3 beraberinde ne getiriyor? Protokolün kurucusu Hayden Adams’ın “bir hafta daha geçireceksem delireceğim” dediği geliştirmenin detaylarını ekibin resmi dökümanlarını baz alarak sizler için açıklama çalıştık. Ekibin paylaşımına göre v3’ün getirdiği en büyük yeniliklerin başında likidite yoğunlaştırma ve çoklu işlem ücreti tarifesi geliyor. Fakat bunun yanı sıra gelen çok sayıda özelliği aşağıdaki başlıklarda bulabilirsiniz.

“Uniswap v3’ün detaylarını açıklayamadan bir hafta daha geçirmem gerekirse delireceğim”

Likidite Yoğunlaştırma

Uniswap v2’de likidite sağlayıcılarının koymuş olduğu likidite, Uniswap yazımızda da detaylıca öğrenebileceğiniz gibi havuzları oluşturan iki dijital varlığın çarpımlarının likidite sabitini belirlediği x*k=y denkleminin belirlediği bir fiyat eğrisi üzerinde eşit bir şekilde dağıtılmıştır. Fakat çoğu havuzda fiyatlar dar aralıklarda seyrettiği için bu eşit dağıtılan likidite yeterince verimli kullanılamamaktadır.

Protokolün verdiği örnekten yola çıkacak olursak, mevcut bir DAI/USDC havuzunda yapılan işlemlerin büyük bir çoğunluğu 0,99 ve 1,01 dolar aralığında gerçekleşmektedir ve bu fiyat aralığı dışında kalan likidite boş bir şekilde beklemektedir. Bu durum hem likidite sağlayıcıların impermanent loss (geçici kayıp) zararlarını telafi etmelerini zorlaştırmakta hem de alım satım yapanların slipaj (kayma) yoluyla kötü fiyatlandırmaya maruz kalmasına sebep olmaktadır.

Uniswap v3, likidite sağlayıcıların varlıklarını kendi belirledikleri fiyat aralıklarında yoğunlaştırmasını sağlayarak en çok işlem gören fiyatlarda yeteri kadar likidite bulunmasını amaçlamaktadır. Bu şekilde likidite sağlayıcılar da kendilerine özgü fiyat eğrilerine sahip olacaktır. Alım satım yapanlardan alınan işlem ücretleri de sağlayıcıların ilgili fiyat aralıklarındaki paylarına göre belirlenecektir.

Bunun avantajları nedir?

Öncelikle bu uygulamanın en büyük avantajı likidite sağlayıcıların sermayelerini yani varlıklarını en verimli şekilde kullanabilmesidir. Sağlayıcılar likiditelerini doğru fiyat aralıklarına yoğunlaştırarak çok daha az likiditeyle aynı işlem ücretlerini alabilecektir. Çok daha az sermaye riske ederek herhangi bir düşüşte zararın minimize edilebilmesi ve elde kalan likiditenin farklı işlemlerde değerlendirilebilmesi ve bir diğer bakış açısıyla da aynı miktarda sermayeyi doğru aralığa sağlayarak çok daha yüksek APY'ların (annual percentage yield – yıllık yüzdelik getiri) elde edilebilmesi, kısacası sermaye verimliliği bu uygulamanın en büyük avantajıdır.

Dolayısıyla Uniswap v2’de bulunan DAI/USDC havuzuna 25 milyon dolarlık likidite sağlayan bir kullanıcı bunu v3’te 0,99 – 1,01 dolar arasında yoğunlaştırır ve fiyat bu aralıkta kalırsa 5 milyar dolarlık bir derinlik sağlayacak, 0,999 – 1,001 aralığında doğru şekilde yoğunlaştırırsa Uniswap v2’dekine göre 50 milyar dolarlık bir derinlik sağlayacaktır. Dolayısıyla elde ettiği yüzdelik kazanç da bu doğrultuda artacaktır.

Emir Aralığı

Bahsettiğimiz özellik sayesinde likidite sağlayıcıları herhangi bir tokeni (çift olarak eklemeye gerek kalmadan) belirli bir fiyat aralığı belirleyerek havuza ekleyebilecektir. Bu durumda piyasa fiyatları belirlenen aralığa girerse bu token satılarak havuzdaki diğer tokene dönüştürülecek ve bu esnada işlem ücreti de kazanılabilecektir.

Protokol bu süreci şu şekilde açıklamıştır: Mevcut DAI fiyatının 1,001 olduğu bir DAI/USDC havuzunda likidite sağlayıcı 1,001 ve 1,002 aralığında DAI’yi havuza eklediğinde DAI fiyatı 1,002’in üstüne çıkarsa likidite sağlayıcısının varlıkları tamamen USDC’ye dönüştürülecektir. Bu fiyat tekrar düştüğünde ise mevcut varlıklar DAI’ye geri dönüştürülecektir. Bu şekilde likidite sağlayıcıları düşük fiyatlardan alım yapabilecek ve kâr elde edebilecektir.

NFT Likidite

Uniswap v3’ün getirdiği en büyük yeniliklerden birisi de sağlanan likiditenin ERC-20 formatındaki LP tokenleri yerine NFT (eşsiz token) kullanılarak sağlanmasıdır. Ancak benzer pozisyonların birlikte çalışabilmesi adına bunların fungible (değiştirilebilir) token hâllerine dönüşmesinin önünün kapatılmadığı da belirtiliyor.

Esnek İşlem Ücreti Tarifeleri

Uniswap v3’te önceki sürümlerden farklı olarak ödenecek işlem ücretleri için üç farklı seviyede bulunacağı kaydediliyor. Normalde her havuzda uygulanan %0,3 işlem ücreti likidite sağlanan havuzdaki volatiliteye göre %0,05, %,3 veya %1 olacak ve sabit koin havuzlarına giren sağlayıcılarla fiyatları değişken varlıkların bulunduğu havuzlara girenler aldıkları risklerle doğru orantılı olarak ödüllendirilecek.

Fiyat Oracleları

Uniswap ekibi, Uniswap v2 ile tanıştığımız ve Compound ve Reflexer gibi platformların hâlihazırda kullanmaktra olduğu Time Weighted Average Prices (TWAP – Zamana Göre Ağırlıklarındırılmış Ortalama Fiyat) oraclelarını, v3 ile DeFi ekosisteminin çok daha yüksek verimle kullanabileceği bir hâle getireceğini de duyuruyor.

Lisans

Sushiswap ve benzeri çok sayıda merkeziyetsiz platformun Uniswap forku olarak faaliyet göstermeye başladığını biliyoruz. Her ne kadar açık kaynak kodlu bir protokol olarak DeFi altyapısının bedava ve özgürce kullanılabilmesini savunan bir platform olsa da Uniswap tanıttığı yeniliklerin öncelikli olarak kendi komünitesi için faydalı olması gerektiğini de belirtiyor. Dolayısıyla Uniswap BSL 1.1 adlı lisans modelini uygulayarak kaynak kodlarının ticari ve üretim amacıyla kullanmasını iki sene boyunca sınırlandıracak. Ve elbette UNI yönetim tokeni sahipleri bu konuda söz sahibi olacak.

Ne zaman Çıkıyor?

İçinde bulunduğumuz günlerde Ropsten, Rinkeby, Kovan, and Görli testnetlerinde faaliyete geçerek geliştiricilerin kullanımına açılacak olan Uniswap v3’ün 5 Mayıs’ta Ethereum L1 ana ağında faaliyete geçmesi ve kısa bir süre sonra Optimism üzerinde L2’ye de geçmesi bekleniyor.

Değerlendirme

Uniswap v3’ün, slipaj kayıplarını azaltarak işlemlerdeki kazancı optimize etme stratejisiyle Curve gibi tamamen slipaj kaybını minimize etmek üstüne kurulu protokollere ciddi rakip olacağı düşünülebilir ve benzer şekilde sabit koin alım satımında sunduğu avantajlarla Curve’un alanını işgal edebilir. Tabii ki bu genel anlamda DeFi ekosisteminde de diğer DEX’lerin çalışma prensipleri üzerinde büyük bir baskı yaratacak bir değişim dalgasını beraberinde getirebilir.

Likidite sağlayıcılarının fiyat aralığı belirleyebilmesi ve likidite yoğunlaştırabilmesi gibi özellikler elbette kullanıcıların kazançlarını artırarak ciddi teşvikler yaratacaktır. Bunun bir diğer sonucu da aslında basit arayüzü ve çalışma prensipleriyle oldukça kullanıcı dostu olan Uniswap’ın biraz daha karmaşık hâle gelmesi ve daha büyük bir uzmanlık gerektirecek olmasıdır. Dolayısıyla bunun Uniswap’ın geniş tabanlı kitlesini korkutabileceği ve protokolü teknik bilgi sahibi profesyonel kullanıcılara ve büyük çaplı yatırımcılara terk edebileceğine dair eleştiriler mevcuttur. Benzer şekilde balinaların fiyat aralığını belirlemede büyük rol oynayıp bu minimum aralık üzerinde likidite yoğunlaştırarak küçük yatırımcıları zor duruma sokabileceği de eleştiriler arasında.

Protokolün önce L1’de ve ardından Optimism üzerinden L2’de faaliyet gösterecek olması Ethereum’un ölçeklenebilirlik sorunları ve akabinde ortaya çıkan mevcut gas ücretleri göz önünde bulundurulduğunda yerinde bir çözümdür. Fakat bu çözümün başarısının kullanıcıların rahatlıkla L2’ye geçmesi ve L2 yaygınlaşmasına bağlıdır ve ekosistemin bazı uzmanları tarafından riskli bir hareket olarak görülmektedir. Önümüzdeki yaz aylarında EIP-1559’un çıkışıyla düşmesi beklenen gas ücretlerinin Uniswap’ın kaderi üstünde söz söyleyeceğini de tahmin edebiliriz.

Uniswap’ın açık kaynak koddan lisanslı kullanıma geçiş kararının da aslında beklenen bir durum olduğu söylenebilir. Sushiswap gibi platformların toplam işlem hacimleri ve kilitlenmiş varlık miktarında kendi atası sayılabilecek Uniswap’la rekabet eder hâle gelmesi ve hatta zaman zaman onu geride bırakmasının da böyle bir karara sebep olduğunu düşünebiliriz.

Dipnot:

Uniswap v3 beklentisi NFT sektörüne de yansıdı. Platformun v3'ü tanıtmak için Twitter'dan paylaştığı "x*k=y" adlı animasyon, NFT olarak satışa çıkışının ardından 320 ETH'ye ($672.000) sadece bu NFT'yi satın almak için kurulmuş bir DAO (merkeziyetsiz otonom organizasyon) olan "pleasrdao" tarafından satın alındı.

x*k=y'den bir kare